MahirəNərimanqızı

ġəxsiyyətin davranıĢ motivləri
. Qeyd etdiyimiz kimi, 
tələbatlar Ģəxsiyyətin davranıĢının, fəallığının mənbəyini təĢkil edir. 
Məhz buna görə də onlar insanı fəaliyyətə təhrik edən səbəblər, baĢqa 
sözlə motivlər rolunu oynayır. Motiv (latınca 
movero
-hərəkətə gətirən) 
insanı hər hansı bir məqsədəyönəlmiĢ iĢə, fəaliyyətə təhrik edən 
səbəbdir. 
Təcrübə göstərir ki, motivlər bir-birindən onlarda təzahür edən 
tələbatların növünə, onların kəsb etdiyi formalara, geniĢliyinə və ya 
məhdudluğuna, onların reallaĢdığı fəaliyyətin konkret məzmununa görə 
fərqlənir. Fəaliyyətin mürəkkəb növləri, bir qayda olaraq bir motivə 
deyil, eyni vaxtda bir necə təsir göstərən və qarĢılıqlı təsirdə olan motivə 
cavab verir ki, bunlar da insanın hərəkət və əməllərinin ĢaxələnmiĢ 
motivləĢmə sistemini təĢkil edir. 
Motivləşmə
elə motivlər birliyidir ki, 
Ģəxsiyyətin istiqamətini, yönəliĢliyini müəyyən etməklə onun 
fəaliyyətinin səmərəliliyini də Ģərtləndirir. 
Əvvəlki fəsildə qeyd etdiyimiz kimi, motivləri dərk edilən və 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
179 
dərk edilməyən olmaqla iki yerə bölürlər. Psixoloji ədəbiyyatda 
dərk 
edilən motivlərə
tələbatlarla yanaĢı 
maraqları,
dünyagörüşünü, əqidə 
və idealları
; dərk edilməyən motivlərə isə 
ustanovkanı, həvəsi
və s. aid 
edirlər.
Maraqlar.
Maraqlar insanın idrak tələbatlarının emosional 
təzahürləridir. BaĢqa sözlə, maraq Ģəxsiyyətin, gerçək həyatın müəyyən 
bir sahəsinə, müəyyən bir fəaliyyətə, bu və ya digər biliyi əldə etməyə 
az və ya çox yönəlməsində ifadə olunan fərdi psixi xüsusiyyətdir. 
ġəxsiyyətin istiqaməti onun maraqlarında ifadə olunur.
Maraqların insanın həyat və fəaliyyətində rolu olduqca böyükdür. 
ġagird nə iləsə dərindən maraqlandıqda, yerinə yetirdiyi iĢ, dinlədiyi 
dərs onun üçün maraqlı olduqda həmin sahələrdə yüksək müvəffəqiyyət 
qazanır. Əksinə onlara qarĢı maraq olmadıqda həmin iĢlər cansıxıcı olur, 
Ģagirdi cəlb etmir. 
Maraq bizdə müəyyən hisslər doğuran cisim və hadisəyə daha 
artıq və gərgin diqqət yetirilməsini təmin edir. Maraq hər hansı bir 
obyekti daha dərindən və dəqiq dərketmə meylindən doğur. Maraqların 
fizioloji əsasını bələdləĢmə- tədqiqat refleksləri təĢkil edir. Gerçək 
aləmdə baĢ verən hər bir yeni, gözlənilməz dəyiĢiklik zamanı 
bələdləĢmə refleksi baĢ verir və qıcıqlandırıcının daha tam və aydın 
inikasını təmin edir. Ətraf mühitdə ən kiçik bir dəyiĢiklik, yenilik baĢ 
verdiyi zaman insanda müvafiq reseptor aparatı bu dəyiĢikliyi törədən 
qıcığa doğru yönəlir.
BələdləĢmə refleksini bəzən «tədqiqat refleksi», bəzən də «bu 
nədir?» refleksi adlandırırlar.
Maraqlar idrakın daimi təhrikedici mexanizmi kimi meydana 
çıxır.
Maraqları