www.elmler.net -
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 84
84
IV.11.4. Təfəkkürün əsas növləri Təfəkkürün növləri idraki əhəmiyyətinə görə biri-
digərindən fərqlənir. Hafizədən mahiyyətə ümumiləĢdirmə
səviyyəsinə
görə
müxtəlif
səviyyəli
fikirlərin
fərqləndirilməsinə görə təfəkkür, praktik anlayıĢlar təfəkkürü,
obrazlı təfəkkür, praktik – əyani obrazlı, əyani əməli ola bilir.
Nəzəri təfəkkür , öz predmetinin qanunauyğunluqlarını
açan yüksək təfəkkür növüdür. Ġnsan məsələ həlli zamanı
anlayıĢlara müraciət edir, hərəkətləri əqlində yerinə yetirir,
birbaĢa təcrübəyə müraciət etmir. O məsələnin həllini
əvvəldən axıra hazır biliklərin hesabına fikrən yerinə yetirir.
Bu hazır bilik formaları anlayıĢlar, hökmlər, əqli nəticələrdir.
Nəzəri anlayıĢlar təfəkkürü elmi nəzəri tədqiqatlar üçün
xarakterikdir. Əyani təfəkkür və nəzəri təfəkkür çoxobrazlı
üsullarla biri digərinə keçir. Onlar arasında fərq nisbidir.
Nəzəri obrazlı təfəkkür – anlayıĢlar təfəkküründən
obrazların istifadəsi ilə fərqlənir. Hər hansı təfəkkür az və çox
dərəcədə əyani – hissi obrazlarla qarıĢır. AnlayıĢlar və obraz-
təsəvvürlər bu təfəkkür növündə ayrılmazdır. Ġnsan
təsəvvürlərsiz ancaq anlayıĢlarla hissi əyanilikdən uzaq
fikirləĢə bilməz, o, həmçinin təkcə hissi-əyani obrazlarla,
anlayıĢlarsız fikirləĢə bilməz. Ona görə də əyani və anlayıĢlar
təfəkkürünü xarici əksliklər kimi qəbul etmək olmaz. Lakin
Təfəkkürün növləri Formasına görə əyani əməli əyani-obrazlı mücərrəd-məntiqi
