www.elmler.net -
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 91
91
91
91
91
91
91
91
91
nəticənin əsas qiyməti bundadır. Fikri akt kimi əqli nəticə
üçün aĢağıdakılar əhəmiyyət kəsb edir. Assosiativ prosesdən
əqli nəticənin fərqi ondadır ki, nəticəyə aid etdiyimiz
münasibət predmetin obyektiv məzmununu açır. Predmetin
obyektivliyi hökmlərlə təfəkkürə daxil edilir və bu məlumatlar
bizə qavrayıĢdan verilə bilər.
Əqli nəticə prosesində psixoloji planda 3 əsas halı
fərqləndirmək lazımdır.
Birincisi , çıxıĢ halı əyani təsəvvür
olunur və ya yeni münasibətlər əyani təsəvvürlərdə açılır. A-
nın B-dən böyük olması obrazlar Ģəklində təsəvvür olunur.
İkincisi, eyni münasibətləri əyaniliyə müraciət etmədən ancaq
anlayıĢların köməyi ilə ifadə etmək olar. Bu halda nəticə
formal əməliyyat deyil, bu əqli nəticənin qurulduğu
xüsusiyyət və münasibətlərin məzmununun əhəmiyyətli
tərəfləridir,
konkret
məzmunla
müəyyənləĢən
qanunauyğunluqlardır.
Üçüncüsü, müvafiq əlaqələr, aĢağı –
yuxarı, böyük – kiçik möhkəmlənərək informasiya
dayaqlarından nəticəyə icra oluna bilir və əsasən bu hal
assosiativ olaraq nitqin avtomatlaĢmasına tabe olur.
Əyani sxemlər əqli nəticə proseslərində əhəmiyyətli rol
oynayır. Sadə əqli nəticə proseslərində Ģeylərin faktiki
vəziyyəti ilə bağlı sxematik təsəvvürlər əmələ gəlir, ondan isə
öz növbəsində nəticənin yeni məzmunu yaranır.
Əqlinəticə bir və ya bir neçə hökmə əsasən yeni hökmün çıxarılmasından ibarət təfəkkür formasıdır . Məsələn, «ikinci
kursun bütün tələbələri təĢəkkür aldılar» və «Təranə də ikinci
kurs tələbəsidir» hökmlərinə əsasən «Təranə də təĢəkkür
almıĢdır» hökmünü çıxarırıq.
Əqlinəticənin üç əsas növü qeyd olunur: