www.elmler.net -
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 150
150
perament haqqında somatik nəzəriyyənin əsasını qoymuĢdur.
Burada bədən quruluĢu temperament tipi üçün əsas kimi
götürülmüĢdür. Onların sırasında ən geniĢ yayılmıĢ tipologiya
1921-ci ildə öz məĢhur «Bədən quruluĢu və xarakter» əsərini
nəĢr etdirmiĢ E.Kreçmerin təklif etdiyi tipologiya oldu. Onun
baĢlıca ideyasına görə müəyyən bədən quruluĢu tipinə malik
olan insanlar müəyyən psixi xüsusiyyətlərə malikdir. E. Kreç-
mer insanların bədən hissələrinin bir çox ölçülərini aparır ki,
bu da ona 4 konstitusional tipini: leptosomatik, piknik,
atletik, displastik ayırmağa imkan verdi.
1. Leptosomatik – kövrək bədən quruluĢu, hündür
boy, yastı döĢ qəfəsi, dar çiyinlər uzun və arıq aĢağı ətraflarla
xarakterizə edilir.
2. Piknik, – ifrat piy toxumu, balaca və ya orta boyla,
böyük qarınlı, qısa boyunda girdə baĢlı, ĢiĢkin bədənlə
xarakterizə edilir.
3. Atletik–inkiĢaf etmiĢ əzələləri, möhkəm bədən
quruluĢu, hündür və ya orta boylu, enli, çiyinləri olan
adamdır.
4. Displastik–formasız, düzgün olmayan quruluĢa
malik adamdır. Bu tipdən olan fərqlər bədən quruluĢunun
müxtəlif deformasiyaları ilə xarakterizə edilir.
Bədən quruluĢunun adı çəkilən tiplərinə Kreçmer
onun Ģizotimik, iksptimik və siklotimik adlandırdığı 3 tempe-
rament tipini aid edir.
ġizotimik – astenik bədən quruluĢuna malikdir, özünə
qapanıb, əhval-ruhiyyəsi sıçrayır, inadkardır, ətrafındakılara
çətinliklə uyğunlaĢır.
Ondan fərqli olaraq iksatimik – atletik bədən quru-
luĢuna malikdir. Bu, sakit təmkinli, jest və mimikaları, yüksək
olmayan elastik düĢüncəli həssas olmayan, çax vaxt xırdaca
adamdır. Piknik bədən quruluĢuna siklotimikdə malikdir.
Onun emosiyalarıı sevinc və kədər arasında sıçrayır,
adamlarla asanlıqla əlaqəyə girir, realist baxıĢlara malikdir.
Kreçmerin nəzəriyyəsi Avropada daha geniĢ yayıl-