MahirəNərimanqızı

davranışın ixtiyarilik səviyyəsindən
ibarətdir. Ġnsanın əxlaqi cəhətdən sabitliyi, çətinlikləri aradan 
qaldıra bilmək bacarığı öz arzularını, istəklərini idarə edə 
bilmək və öz niyyətini yerinə yetirə bilmək bacarığı, öz 
davranıĢını idarə edə bilmək bacarığı olmadan mümkün 
deyildir.

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya.
 
Psixologiya
287 
287 
287 
287 
287 
287 
287 
287 
287 
Düzgün tərbiyə almıĢ adam müəyyən bir iĢi icra etməyi 
qərara alır və öz niyyətini həyata keçirir. QarĢısına qoyduğu 
məqsədə nail olmaq üçün bütün baĢqa arzuları, maneələri 
aradan qaldırır. Ġradi davranıĢ adlandırılan bu cür davranıĢın 
təhlili göstərir ki, həmin davranıĢın əsasında Ģüurlu tənzim 
motivasiyası təmayülü mexanizmi dayanır. Bu zaman insan 
Ģüurlu olaraq bir təmayülün, meylin qiymətini artırır, digər 
təmayülün qiymətini isə azaldır. ġübhəsiz heç də insan həmiĢə 
özünün motivasiya təmayülünü əldə edə və onu lazımi istiqa-
mətdə yönəldə bilmir. Belə olduqda iradi davranıĢ həyata 
keçmir. Beləliklə, deyilənlərdən bir daha aydın olur ki, insanın 
tərbiyəliliyinin 
mühüm 
kriteriyalarından 
biri 
onun 
davranışının ixtiyarilik səviyyəsindən, özünün tələbatlarına 
yiyələnə bilmək səviyyəsindən ibarətdir
.
ġübhəsiz, tərbiyəliliyin müəyyən səviyyəsində insanın 
mədəni davranıĢ formalarına, cəmiyyətdə qəbul olunmuĢ 
birgəyaĢayıĢ norma və qaydalarına, məiĢət və peĢə 
vərdiĢlərinə və özünü apara bilməyin digər cəhətlərinə 
yiyələnməsini də nəzərə almamaq olmaz. Bu keyfiyyətləri 
asanlıqla müĢahidə etmək mümkün olduğuna görə, bizə belə 
gəlir ki, insanın motivasiya sahəsinə əsasən onların barəsində 
asanlıqla fikir yürütmək mümkündür. Lakin tərbiyəlilik həmin 
zahiri əlamətlərə diqqətlə yanaĢmağı da tələb edir. Onlar 
insanın həmin sahəyə təlabatları ilə motivləĢən davamlı 
davranıĢ forması kimi özünü göstərə bilər, eləcə də yalnız 
zahirən mənimsənilmiĢ davranıĢ da ola bilər. Ġkinci halda Ģa-
girdlər təzyiqin, nəzarətin təsiri altında ondan tələb 
olunanların hamısına əməl edir, nəzarət olmadıqda isə 
müvafiq davranıĢ tərzini yerinə yetirmirlər. Buradan isə aydın 
olur ki, müvafiq davranıĢ forması Ģəxsin tələbatına 
çevrilməmiĢdir və həmin adam bu sahədə tərbiyəli deyildir.
Deməli,