MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
292 
292 
müddətli motivlərin olması böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu 
halda özünütərbiyə ilə məĢğul olmaq, baĢqa sözlə, insanın 
daim özünütəkmilləĢdirməyə, daha yüksək insani keyfiyyətlər 
qazanmağa çalıĢması Ģəxsiyyətin ayrılmaz xüsusiyyətinə 
çevrilə bilər.
ġəxsiyyətin inkiĢafı və özünütərbiyə.
ġəxsiyyətin 
formalaĢması və inkiĢafı mürəkkəb və uzunmüddətli pro-
sesdir. Burada xarici təsirlər və daxili güc bir-birilə qarĢılıqlı 
təsirdə olmaqla, inkiĢaf mərhələsindən asılı olaraq öz rollarını 
dəyiĢirlər.
Məsələn, uĢaq yaĢlarında ən çox Ģəxsiyyətin forma-
laĢmasının xarici təsirlərdən asılılığı özünü göstərir. Tədricən 
Ģəxsiyyət müstəqillik təĢkil etdikcə inkiĢafda xarici təsirlərin, 
birinci növbədə tərbiyənin təsirinin tədricən özünütərbiyənin 
təsiri ilə əvəz olunması baĢ verir.
Özünütərbiyə Ģəxsiyyətin müəyyən inkiĢaf mərhələsində 
meydana gəlir və onun inkĢafına təsir göstərir. Fərd həyat 
prosesində özünü və baĢqalarını dərk edir, ətrafdakıların tələbi 
ilə öz Ģəxsi imkanlarını uyğunlaĢdırmağa öyrənir. Tərbiyə 
prosesində Ģəxsiyyətin əxlaqi əsası qoyulur, əxlaqi təsəv-
vürləri, anlayıĢları, inamları, adətləri və son nəticədə hal-
hazırdakı davranıĢını tənzim edən və gələcək həyat planlarını 
müəyyənləĢdirməyə imkan verən əxlaqi idealları formalaĢır. 
Beləliklə də, Ģəxsiyyət inkiĢaf etdikcə özünütərbiyə daha 
böyük rol oynamağa, daha aydın və səmərəli Ģəkildə özünü 
göstərməyə baĢlayır. Deməli, özünütərbiyə Ģəxsiyyətin həyat 
Ģəraiti və tərbiyə ilə Ģərtlənən əxlaqi - psixoloji yetginliyinin 
müəyyən səviyyəsində özünə yer edir.
Psixoloqların apardıqları tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, 
özünütərbiyə tələbatı aydın Ģəkildə özünü yeniyetməlik 
dövründə göstərməyə baĢlayır (xüsusilə VI-VIII siniflərdə). 
Əlbəttə, özünütərbiyənin ünsürləri kiçik məktəb yaĢı 
dövründə, ola bilsin ki, böyük bağça yaĢlı uĢaqlarda da özünü 
göstərə bilər. Lakin, Ģüurlu, planlı iĢ kimi o, ilk dəfə olaraq 
yeniyetməlik dövründə təzahür edir. Yeniyetmələr bağça yaĢlı 

---