MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

291 

leninizm  Azərbaycan  xalqını  mütərəqqi  qüvvələrinin  təlimi 

olmuşdu [122, 90].  

Ümumiyyətlə,  XX  əsrin  ikinci  yarısında  Rus-Avropa 

ideologiyasından  çıxış  edən  Q.Mustafayev,  M.Qasımov, 

Z.Göyüşov, Ə.K.Zəkuyev və başqaları Azərbaycan filosoflarına 

(Bəhmənyar, M.F.Axundzadə, M.Ş.Vazeh, M.Kazım bəy və b.) 

və  fəlsəfəsinə  həsr  etdikləri  əsərlərində  bacardıqları  qədər 

islamçılıq  və  türkçülüyü  tənqid  etmişlərdir.  Məsələn,  Mehbalı 

Qasımov M.F.Axundzadənin ateist irsindən ilham alaraq yazırdı 

ki, «xurafatdan o vaxt yaxa qurtarmaq olar ki, mənfur islam dini 

yox  edilmiş  olsun»  [130,  6].  Onun  nəzərində  islamçılıq  qədər 

türkçülük  də  SSRİ-yə  qarşı  yönəldiyi  üçün  zərərli  və 

qəbuledilməz idi [130, 42]. Qədim Mustafayev də  hesab  edirdi 

ki,  keçmişin  ən  davamlı  və  zərərli  qalıqları  islamlaşmaq  və 

türkləşmək 

olmuşdur: 

«XX 

əsrin 

ikinci 

onilliyində 

Azərbaycanda  liberal  burjuaziya  islamla  millətçiliyin  (özü  də 

irqi-etnik  millətçiliyin)  qarşılıqlı  əlaqəsini  möhkəmləndirməyə 

çalışmış və buna görə də millilik naminə nə olmuşsa, hamısını, o 

cümlədən  milli  adət-ənənələri  tamamilə  islamlaşdırmaq  və 

türkləşdirməyə cəhd etmiş, eyni zamanda müsəlman xalqlarının, 

o cümlədən türk dilli xalqların dini-mürtəce adət-ənənələrini də 

«milliləşdirməyə»  çalışmışdır»  [159,  9].  Onların  bu  yolunu 

davam etdirən Ziyəddin Göyüşov da məlum ideologiyadan çıxış 

edərək  yazırdı  ki,  İslam  şəriəti  və  onun  qayda-qanunları 

cəmiyyətin əxlaqına zidd olmuşdur [90, 16]. Z.Göyüşov xüsusilə 

«Sovet Azərbaycanında fəlsəfi fikir» (1979) kitabında dövründə 

dinə,  o  cümlədən  konkret  İslama  qarşı  mübarizədə  cəmiyyət 

daxilində  elmi  kommunizm,  elmi  ateizm  təbliğatının 

aparılmasının aktuallığından bəhs etmişdir [256, 198]. Bu dövrdə 

Ə.Həsənov, F.Ramazanov, M.Məmmədov və başqaları da İslam 

---