MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

535 

Bu  baxımdan  ABŞ-da  və  Azərbaycanda  uyğun  olaraq 

İngilis  dili  və  Türk  dili  müasir-milli  dövlətin  yaranmasında  ilk 

prinsipi  təşkil  etmişdir.  Sadəcə,  ABŞ-da  əraziyə  verilmiş  ad 

dövlətin rəsmi adına çevrildiyi  halda, ölkənin dili burada çoxluq 

təşkil edən və yeni dövlətin yaranmasında aparıcı yerə malik olan 

ingilislərin  ana  dilinin  adına  uyğun  şəkildə  ingilis  dili  kimi  öz 

təsbitini taprmışdır. ABŞ-ın rəsmi dilinin ingilis dili olmasına nə o 

zaman  (1774-cü  ildə  ABŞ  dövləti  yaradılan  zaman),  nə  də 

sonralar  ciddi  şəkildə  etiraz  edən  etnik  qruplar  və  yaxud  milli 

azlıqlar  olmamışdır.  Ancaq  Azərbaycanda  hər  şey  başlanğıcda 

(1918-ci ildə Azərbaycan Cümhuriyyəti yaradılan zaman) ABŞ-da 

olduğu  kimi  gerçəkləşib,  yəni  ərazi  adı  (Azərbaycan)  dövlətin 

adına verilib, ölkənin rəsmi dili Türk dili olaraq qəbul edilsə də, 

sonralar fərqli tarixi talelər fərqli nəticələrə gətirib çıxarmışdır. 

Bütün bu reallıqları dərk edə-edə, indi bəzi tədqiqatçıların, 

arışdırmaçıların  Türk  dilinə  qarşı  «Azərbaycan  dili»ni 

əsaslandırmağa  çalışmaları  başa  düşüləndirsə,  ancaq  onların 

bunun  sübutu  üçün  gətirdikləri  «elmi  dəlillər»in  heç  bir  əsası 

yoxdur.  Xüsusilə,  Türk  dilinin  əleyhdarlarının  iddia  etmələri  ki, 

«iki  xalqın  bir  dili  ola  bilməz»  müddəasının  yuxarıda  da 

gördüyümüz  kimi  heç  bir  əsası  yoxdur.  Bu  mənada,  tanınmış 

ictimai  xadim  Qasım  Qasımzadə  doğru  yazırdı  ki,  tarixən  də, 

hazırda da eyni dili paylaşan, ancaq müstəqil dövləti olan bir çox 

xalqlar (ispanlar, ərəblər, ingilislər və b.) vardır. Eyni zamanda, o,  

Güney  Azərbaycan  türklərinin  də  milli  kimliklərini  və  milli 

dillərini  türk  olaraq  gördüyünü,  bu  mənada  Quzey  Azərbaycan 

xalqının  onlardan  fərqli  yol  tutmasının  mənasızlığını  və 

mümkünsüzlüyünü ifadə etmişdir. Onun fikrincə, millətin və dilin 

adı cəbrən dəyişdiridiyindən tarixi əsaslarla onun yenidən bərpası, 

bir  daha  dürüstlüklə  müəyyənləşdirilib  konstitusiya  mövqeyində 

---