MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

173 

ədəbiyyatı türkcəyə  çevirilməli; 7) milli dahilər təbliğ  edilməli; 

8) Azərbaycan türk tarixi yazılmalıdır [30, 641-642].  

Dil  məsələsinə  gəldikdə,  o  bildirirdi  ki,  Azərbaycanda 

dövlət dili türk dili olmalıdır. Çünki Azərbaycan əhalisinin çoxu 

türkdür  [67,  229].  Bu  baxımdan  dil  məsələsində  osmanlı  türk 

ləhcəsinin  bütün  türklərin  ortaq  dili  olmasına  qarşı  çıxan 

Çəmənzəminli  Azərbaycan  türkcəsinə  üstünlük  verməsini  isə, 

belə  əsaslandırırdı:  «Dilin  kökü  camaatımızın  yaratdığı  el 

ədəbiyyatındadır,  gərək  onlar  toplansın,  öyrənilsin,  əzbərlənsin. 

Dil  axtaran  gərək  camaatımızın  arasında  gəzsin,  dolaşsın, 

öyrənsin»  [30, 643]. Onun fikrincə, böyük bir ərazidə  yaşayan, 

dili  bütün  yad  tayfalar  üçün  belə  ortaq  dilə  çevrilən,  eyni 

zamanda  ədəbiyyatı,  musiqisi,  operası,  teatrı  olan  bir  camaat  

«millət» adını daşımağa haqlıdır [30, 654].  

Bizcə, həmin dövrdə Əlabas Müznibin «Dirilik» (1914-

1916)  adlı  jurnalı  nəşr  etməkdə  də  başlıca  məqsədi 

azərbaycanlılara  türklüklərini  və  islamlıqlarını  elmi-fəlsəfi 

şəkildə tanıtmaq istəyi olmuşdur. O, həmin jurnalın ilk sayında 

çıxan  məqalələrində  də  bildirir  ki,  islamçılıq  və  türkçülük  bir-

birlərini tamamlasalar da, dini mənsubiyyətlə etnik mənsubiyyət 

eyni anlamı daşımır. Çünki İslam dininə tapınan ərəb, fars, türk 

və  başqa  millətlər  var.  Bu  baxımdan  milləti  din  adı  ilə 

adlandırmağı böyük xəta, nöqsan hesab edən Müznib yazırdı ki, 

dini  və  milləti  bir-birindən  fərqləndirmək  məqsədilə  «Türk 

tarixi» kitabını qələmə almışdır. 

Ə.Müznib  hesab  edirdi  ki,  hələ,  1900-cu  illərdə 

Azərbaycan türk mütəfəkkirlərindən  Ə.Hüseynzadə, Ə.Ağaoğlu 

və  başqaları  Qafqazdakı  türk  balalarına  türklüyünü  bildirmiş, 

«həsbi-nəsəbini  öyrəmiş»,  «abavü  əcdadını»  tanıtmışdı:  «Lakin 

onların  getməsi  Qafqaz  əhalisini  başsız,  böyüksüz  buraxmış 

---