MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
284 284 Bu fikirlərinə görə, onu İslam dininin müdafiəçisi kimi qələmə verənlərə cavab olaraq Nərimanov qeyd edirdi ki, ilk dəfə «Bahadır və Sona» romanında 20 il bundan əvvəl kilsənin dövlətdən ayrılması barədə yazmış, millətlərin məhv edilməsini və erməni Sonanın türk Bahadırla bir canda qovuşmasını təbliğ etmişdir [168, 429]. Bununla da, Nərimanov demək istəmişdir ki, «dinə qarşı materialist kimi çıxış etmək bir şeydir, bu mərasimləri icra etməyi qadağan etmək məqsədilə silahlı qüvvə tətbiq etmək başqa şey» [168, 448]. Bu baxımdan fəlsəfə elmləri doktoru Arzu Hacıyeva doğru qeyd edir ki, N.Nərimanovun dinə baxışı bir çox materialist filosoflardan fərqli olmuşdur: «Nərman Nərimanov bir çox başqa materialist filosoflar kimi dini qətiyyətlə inkar və rədd etmir, ona tarixin müəyyən mərhələsində yaranaraq insanların həyatında müsbət rol oynamış və hələ də öz təsir qüvvəsini saxlamış baxışlar sistemi kimi baxır» [94, 160]. Deməli, N.Nərimanov din məsələsinə materialist kimi yanaşsa da, bu problemin zorla və dərhal deyil, dinc yolla və təkamüllə həll olunmasının tərəfdarı olmuşdu. Ancaq ümumilikdə Nərimanov dinin, o cümlədən İslam dininin müəyyən bir mərhələdə aradan qalxacağaına inanırdı. Onun bu mövqeyini müdafiə edən S.M.Əfəndiyev də yazırdı ki, Azərbaycanda dinə qarşı mübarizə işləri çox zaman mədəni- maarif yolu ilə deyil, inzibati yollar ilə aparılmışdır: «Din əleyhinə mübarizə işlərini düşünülmüş və sağlam yollar ilə aparmaq əvəzinə, bu iş məscidləri almaqdan ibarət olmuşdur» [76, 167]. O hesab edirdi ki, mədəni gerilik dini fanatizmə qarşı mübarizədə bir əngəldir. Ona görə də, dinə qarşı mübarizəni dünyəvi elmləri öyrənmək, mədəni səviyyəni yüksəltmək yolu ilə aparmaq lazımdır [76, 71]. Ancaq Nərimanovla müqayisədə |