MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
360 360 islamçılıq və beynəlmiləlçilikdən fərqli olaraq, türkçülük və sosial-demokratizm arasında bərabərlik işarəsi qoymaq çox çətin idi. Ona görə də, ilk dövrlərdə milliyyət anlayışı daha çox tənqid edilmiş, bu mənada milli şüurun milliyyət əsasında formalaşmasının əleyhdarları heç də az olmamışdır. Məsələn, Ə.Hüseynzadə, M.Ə.Rəsulzadə və başqaları ilk dövrlərdə yazırdılar ki, milliyyəti önə çəkənlər uyğun olaraq islamiyyətin və
sosial-demokratiyanın düşmənidirlər. Rəsulzadənin fikirlərindən belə çıxırdı ki, beynəlmiləlçilik nuru olan sosial-demokratiya «milliyyət»çiliyin düşmənidir [185, 108; 123]. Hətta, Rəsulzadə İsmayıl bəy Qaspıralını və onun «Tərcüman» qəzetini milliyyət məsələsini daha çox qabardaraq sosial-demokratiyanı tənqid etdiklərinə görə onlarla
da razılaşmadığını bildirmişdir [185,
95]. Ə.Hüseynzadə də həmin dövrdə «Füyuzat» jurnalında nəşr olunan «Milliyyət və insaniyyət» məqaləsində, milliyyət və ona yaxın cərəyanların deyil, islamiyyət və sosial-demo- kratiyanın vacibliyindən bəhs etmişdir [109, 113-114]. Doğrudur, onlar islamiyyət və sosial-demokratizmin bəşəriyyət üçün daha vacib olmasından bəhs edərkən heç də milli kimliklərinin-türklüklərinin üstündən xətt çəkməmişlər. Əksinə, bu milli ideoloqlar türk kimliklərini az qala hər bir yazılarında vurğulayaraq türk mədəniyyətini və türk tarixini təbliğ etmişlər. Ancaq ümumilikdə, Rəsulzadə bir müddət milliyyət anlayışını sosial-demokratlar kimi izah etmiş, Hüseynzadə və Ağaoğlu isə onu islamiyyətin içində əritmişdir. Deməli, XX əsrin əvvəllərində milli aydınlarımızın aparıcı hissəsi qloballaşma hadisəsi kimi dəyərləndirə biləcə- yimiz marksizmə qarşı bu formada mübarizə aparmışlar. Bu,
|