MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 357
məsələsində manevr edə bilmirdilər. Beləliklə, Türkçülük və onun Azərbaycandakı bir qolu olan Azərbaycan türkçülüyü milli şüurun formalaşmasında təkanverici amil oldu. Yeri gəlmişkən, burada Türkçülüklə onun bir qolu olan Azərbaycan türkçülüyünü müəyyən qədər fərqləndirmək lazımdır. Əgər Türkçülük bütün Türk dünyasınının oyanışını və birliyini hədəfləyirdisə, Azərbaycan türkçülüyü daha çox bu coğrafiyada yaşayan türklər başda olmaqla, bütün azərbay- canlıların çar Rusiyasının əsarətindən qurtulmasını və milli varlığını dünyaya sübut etməsini qarşıya əsas məqsəd kimi qoymuşdur. Başqa sözlə, türkçülüyün yerli forması olan Azərbaycan milli ideyası imkan verirdi ki, «tarixi-coğrafi Azərbaycan» ərazisində yaşayan bütün türk və qeyri-türk etnoslar vahid millət şəklində meydana çıxsınlar. Əslində bu ideya ən azı bir əsr öncə reallaşmalıydı. Ancaq milli şüur istənilən səviyyədə olmadığı üçün Şimali Azərbaycan Türk Xanlıqları birləşmə bilməmiş və çar Rusiyasının işğalına məruz qalmışdılar. Yalnız bu işğaldan sonra Şimali Azərbaycan türkləri bir millət olaraq toparlanmağa və milli şüuru formalaşdırmağa başlamışlar. Mirzə Bala Məmmədzadə Azərbaycan türklərinin milliyyətdən millətə keçməsini cəmiyyətin ayrı-ayrı üzvləri arasında milli iradənin, milli düşüncənin, milli müqavimətin bir sözlə, milli şüurun yaranması ilə izah edirdi. Onun fikrincə, artıq XX əsrin əvvəllərində mütərəqqi Azərbaycan türk mütəfəkkirləri özlərini Xanlıqlar dövründə saraylara toplaşaraq xanların zövqünə uyğun olaraq özünü aparan şair və mütəfəkkirlər deyildirlər: «Bu, kollektiv bir hərəkat idi. Bu kollektiv hərəkatdan həqiqətən kollektiv bir vicdan, kollektiv bir şüur və iradə doğacaqdı. Bu şüur və iradə büllurlaşdıqca |