Mahsulotlarini yetishtirish, qayta ishlash

Terini shilib olish ishlari 
ko‘plab kushxonalarda 
mollar vertikal osib qo‘yilganida amalga oshiriladi. 
G o‘shtning sifati sanitariya jihatidan yaxshi bo‘lishi 
uchun kushxonalarda terini shilish va tana (to‘sh) 
ga dastlabki ishlov berishda turli vositalar (ilmoq, 
blok ustidan o ‘tkazilgan arqon va h.k.lar)dan keng 
foydalanib kelinmoqda.
Terini tanadan shilib olish uchun tananing biqin- 
lariga qalin taxta qo‘yilib tana chalqanchasiga yotqi- 
ziladi. Keyin oldingi va orqa oyoqlarining hamda qorin 
va ko‘krak qismining terisi shilinadi.
Tana boshqa qismlarining terisi maxsus baraban- 
larda yoki qo‘lda shilib olinadi. Bunda tanaga shikast 
yetmasligi (teri osti yog‘i buzilmasligi) lozim. Agar 
cho'chqa go‘shti dudlatish maqsadida (son go‘shti, ru- 
let va boshqalar tayyorlanadigan) bo‘lsa, terisi shilib 
olinmaydi, qaynoq suvga botirib olib juni yulingandan 
so‘ng, tana qillari pechda kuydiriladi. Ichki organlar teri 
shilib olingan yoki juni yulingandan keyin (cho‘chqa 
tanasidan) olinadi. Bunda ichki organlarining yorilib 
ketishiga va go‘shtning ifloslanishiga yo‘l qo‘ymaslik 
kerak.
Tanani nimtalash 
uchun orqa umurtqa bo‘ylab 
uzunasiga, ikki nimtaga bo‘linadi. Bunda orqa miyani 
shikastlantirmasdan saqlab qolish uchun umurtqaning 
o‘rta chizig‘idan biroz chetdan qirqiladi. Tana to‘g ‘- 
ri chiziq bo‘ylab bo‘linishi lozim, aks holda, mikroor- 
ganizmlar rivojlanib, go‘sht tez buzilishi mumkin.
Qo‘y tanasi nimtalanmay butunligicha chiqari-
ladi.
Nimta yoki tanani yuvish va tozalash - uning tashqi 
ko‘rinishini yaxshilaydi va uzoq vaqt buzilmasligini 
ta'minlaydi.
39
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

So‘yiIgan hayvon tanasini va nim talarini
tozalash
Tanani tozalashda dum, buyrak, buyrak atrofidagi 
yog‘, go‘shtdagi qontalash joylar, qotib qolgan qon, 
shikastlangan qism, orqa miya va boshqalar olib 
tashlanadi.
Qo‘y tanasini tozalashda, odatda, dumi olib tash- 
lanmaydi, buyrak va buyrak atrofidagi yog‘lar ham 
qoladi. Yuvish ishlari mol tanasi yoki nimtasini turli 
ifloslikdan iliq suv bilan bosim ostida olib boriladi.
Tozalangan mol va cho‘chqa nimtalariga va qo‘y 
tanasiga veterinariya nazorati tamg‘asi va semizlik 
kategoriyasi, yoshi va go'sht qanday maqsad uchun 
mo‘ljallanganligini ko‘rsatuvchi belgilar bosiladi.
Mol so‘yilib bo‘lgach, go‘shtdan tashqari subpro- 
duktalar deb nomlangan ikkinchi darajali mahsulot- 
lar - jigar, buyrak, yurak,. til, kalla, dum, qizilo‘ngach 
va boshqalar bo‘ladi.
Yilqi, qo‘tos va bug‘ulami so‘yish va go‘shtini 
dastlabki ishlash ham qoramollami so‘yish va dastlabki 
ishlash tartibida oalib boriladi.
Mamlakatimiz go‘sht korxonalarida molni so‘yish 
va dastlabki ishlashning barcha bosqichlarida qat’iy 
veterinariya nazorati o‘matilgan. Binobarin, inson 
uchun zararli bo‘lgan kasal molning go‘shtini sotishga 
mxsat berilmaydi.
Kasal molning go‘shti uning qanday kasal bilan 
og'riganligini va kasalning zo‘rayish darajasiga qarab 
yo iste'mol uchun butunlay yaroqsiz yoki shartli 
yaroqli, yoki ayrim hollarda iste'mol uchun yaroqli deb 
belgilanadi. Jumladan, sibir yarasi, manka, shuning- 
dek, sil va kuchli finnoz bilan og‘rigan oriq molning 
go'shtini ovqatga ishlatish qat’iy man qilinadi. Bunday 
go‘shtlar ko‘mib tashlanadi yoki utilga topshiriladi. 
Brutsellez va oqsil kasalligiga uchragan hayvonlar,
40
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

hamda kuchsiz finnoz va sil kasalligiga uchragan, le- 
kin oriqlamagan molning go‘shti ovqat uchun shartli 
yaroqli hisoblanadi. Bunday go‘shtlami sterilizatsiya 
qilib yoki ayrim hollarda tuzlab va past haroratda 
zararsizlantirilgandan keyin sanoatda qayta ishlash 
(kolbasa va boshqa mahsulotlar tayyorlash uchun 
ishlatiladi) mumkin. Faqat ichki organlari kasallangan 
yoki sil va oqsil kasalligiga chalingan hayvonlar, 
shuningdek, so‘yishdan bir sutka davomida istmasi 
bo‘lmagan mollaming go‘shti ovqat uchun yaroqli deb 
topiladi.