MaiLİ İSTİqaməTLƏNMİŞ quyularin səMƏRƏLİ İSTİsmarini təMİn edən profiLLƏRİn və yeni texnoloji optimallaşdirma təDBİRLƏRİNİN
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yeddinci fəsildə fiziki sahələrlə quyuların işinin
səmərəliliyinin yüksəldilməsi və layların neftveriminin artirilmasi 34 məsələlərinə baxılmışdır. Kapilyar hadisələrin layın neftvermə əmsalına təsiri tədqiq edilmiş, maqnit sahəsinin bu proseslərə təsiri öyrənilmiş, həmçinin texnoloji əməliyyatlarda istifadə olunan maye sistemlərin fiziki-kimyəvi-reoloji xassələrini tənzimləmək və hasilat quyularının işinin səmərəliliyini artırmaq üçün quyudibi zonada dalğa yaradan qurğular təklif edilmişdir. Maqnit sahəsinin müxtəlif məsaməli mühitlərdə kapilyar hadisələrə təsirini öyrənmək məqsədilə geniş miqyaslı eksperimental tədqiqat işləri aparılmışdır. Bu tədqiqatlar Almaniyanın Frayberq Dağ Akademiyasında yerinə yetirilmiş və nəticələr bu ölkənin patenti ilə təsdiqlənmişdir. Tədqiqatlar iki mərhələdə, xüsusi hazırlanmış kifayət qədər sadə eksperimental qurğu daxilində yaradılmış məsaməli mühitdə aparılmışdır. Suyun maqnitlə işlənməsi üçün CO-2 maqnit qurğusundan istifadə olunmuşdur. Qurğuda maqnit induksiyasının qiyməti 100 T təşkil etmişdir. Birinci seriyada, əvvəlcə ancaq xalis kvars qumundan təşkil olunmuş məsaməli mühitdə kapilyar hopma prosesinə maqnitləşmiş suyun təsiri tədqiq edilmişdir. Bu məqsədlə Almaniyada məişət xammalı kimi istifadə edilən, qeyri-Nyuton xassəyə malik neft məhsulu olan “Uramol”la doydurulmuş iki cüt məsaməli mühit nümunəsi hazırlanmış, eyni şəraitdə adi və maqnitləşmiş su ilə əksaxınlı kapilyar hopma prosesinə baxılmışdır. Alınmış məlumatlar sıxışdırma əmsalının (V 1 /V nisbəti, V 1 – neftin ölçülmüş cari həcmi; V – isə məsaməli mühitdə doymuş neftin ümumi həcmidir) zamandan asılılığı şəklində göstərilmişdir. Sonra eksperimentlər 80 % kvars qumu+20 % gildən təşkil olunmuş məsaməli mühitdə aparılmışdır. Nəticələr eyni qayda ilə emal edilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, bütün bu seriyalarda təcrübələr silindrik qabın yuxarı hissəsində qapaq qoyulmamış şəraitdə yerinə yetirilmiş, belə ki, yuxarı hissə açıq saxlanılmaqla gil qarışığı olan məsaməli mühitdə gilin həm adi su, həm də maqnitləşmiş su ilə kontaktda olan zaman sərbəst şişməsinə şərait yaradılmışdır. İkinci seriya oxşar təcrübələr xalis kvars qumundan və həmçinin, 20 % gil qatılmış qumdan hazırlanmış məsaməli mühitdə 35 aparılmışdır. Fərqləndirici cəhət yalnız ondan ibarət olmuşdur ki, bu dəfə bütün hallarda məsaməli mühitin üst hissəsi qum materialından hazırlanmış məsaməli araqatla örtülmüşdür. Araqat su ilə kontakt zamanı məsaməli mühitin həcminin genişlənməsinə və səviyyəsinin qalxmasına, yəni sərbəst şişməsinə imkan verməmişdir, belə şəraitdə şişmə prosesi məsaməli mühitin daxilində baş vermişdir. Alınmış nəticələrə əsasən müəyyən olunmuşdur ki, bütün hallarda maqnitləşmiş su kapilyar hopma şəraitinin yaxşılaşdırılmasına gətirib çıxarır. Məlumatların təhlili göstərir ki, nə zaman eksperimentlər üst araqatsız aparılmışdır, yəni məsaməli mühit sərbəst şişmə imkanına malik olmuşdur, onda maqnitləşmiş suyun tətbiqi xalis kvars qumundan hazırlanmış məsaməli mühitdə sıxışdırma əmsalının 19 %, tərkibində 20 % gil olan məsaməli mühitdə isə sıxışdırma əmsalının 11 % artmasına səbəb olmuşdur. Bununla yanaşı, səmərənin artımı uyğun olaraq 22 % və 15 % təşkil etmişdir. Nə vaxt ki, eksperimentlər üst araqatın iştirakı ilə aparılmışdır, yəni şişmə məsaməli mühitin daxilində getmişdir, onda maqnitləşmiş suyun tətbiqi nəticəsində sıxışdırma əmsalının artımı xalis kvars qumundan və 20 % gil qatılmış qumdan hazırlanmış məsaməli mühitlər üçün uyğun olaraq 16 % və 12 % təşkil etmişdir. Bu halda səmərənin artımı –23 % və 22%-ə bərabər olmuşdur. Göstərilən şəraitdə prosesin davam etmə müddətinin maqnitləşmiş suyun tətbiqinin səmərəliliyinə təsiri tədqiq edilmişdir. Məlum olmuşdur ki, kapilyar hopma prosesinin davam etmə müddətinin 130 saatdan 300 saata qədər uzanması nəticəsində kvars qumundan təşkil olunmuş məsaməli mühitdə sıxışdırma əmsalı cəmi 1 % artır, lakin 20 % gil qatılmış qumdan hazırlanmış məsaməli mühit üçün bu rəqəm12 % təşkil edir. Sonuncu gilli məsaməli mühitin şişməsi nəticəsində baş verən dəyişikliklərlə əlaqədardır. Qum təzahürlü quyularda ştanqlı nasosun işinin etibarlılığını, təmirarası müddətini və neftin çıxarılmasının səmərliliyini artırmaq üçün sabit maqnit sahəsi tətbiq etməklə yeni texnologiya təklif edilmişdir. Texnologiyanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, sabit maqnit sahəsinin təsiri nəticəsində quyunun çoxkomponentli məhsulu öz 36 strukturunu və reoloji xassələrini dəyişir, sistemin dayanıqlığı artır və nəticədə dispersləşmiş qum dənəciklərinin çökməsi və nasosun silindr-plunjer aralığına daxil olması məhdudlaşır. Qurğunun quyuda yerləşdirilməsi sxemi də göstərilmişdir. Ucuna çəp kəsilmiş boru (qələm) bağlanmış maqnit qurğusu, nasos- kompressor boruları ilə, quyuya lazımi dərinliyə endirilir, sonra ştanqlar vasitəsilə nasos endirilərək dayaq həlqəsində otuzdurulur. Mancanaq dəzgahı işləyərkən onun başlığına bərkidilmiş ştanqlar nasosun plunjeri ilə birlikdə yuxarı-aşağı hərəkət etdirilir. Bu zaman quyu mayesi (neft, su) tərkibindəki süxur hissəcikləri ilə birlikdə maqnit qurğusunun həlqəvi kanalından keçməklə nasosa daxil olur. Bu texnologiyaya əsasən quyudibi sahəyə təsir əməliyyatı da həyata keçirmək mümkündür. Bunun üçün qondarma nasosu dayaq həlqəsindən qaldırıb texnoloji mayeni boruların içərisinə vurmaqla onu maqnit sahəsinə daxil etmək yetərli olur. Layın quyudibi sahəsinin çirklənmələrdən təmizlənməsi və keçiriciliyin bərpa edilməsi məqsədilə yeni texnologiya işlənib hazırlanmışdır. Texnologiya akustik sahənin (ultrasəs dalğaları) təsiri ilə turşu tərkibli özülü-elastik mikroemulsiya yaratmaq prinsipinə əsaslanır. Hazırlanmış mikroemulsiyanın tərkibinə ağ neft, polimer (PAA), SFM (sulfanol) və 5 %-li xlorid turşusu daxildir. Müəyyən edilmişdir ki, mikroemulsiyaya ultrasəs tezlikli rəqsi dalğalarla təsir etdikdə onun reoloji göstəriciləri yaxşılaşır, dispersliyi və dayanıqlığı kifayət qədər yüksəlir. Bu da layın quyudibi sahəsinin mikroemulsiya ilə işlənməsi zamanı prosesin daha geniş zonanı əhatə etməsinə şərait yaradır. Texnologiyanın tətbiqi və həyata keçirilmə qaydası da işıənib hazırlanmışdır. Neftçıxarma prosesləri zamanı həyata keçirilən texnoloji əməliyyatların səmərəliliyini artırmaq, quyudibi sahəyə vurulan mayelərin fiziki-kimyəvi xassələrini və quyuların iş rejimini tənzimləmək üçün müxtəlif tezlikli dalğalar yaradan hidrodinamiki qurğulardan istifadə edilir . 37 Bu məqsədlə yeni, sadə konstruksiyalı dalğa generatoru təklif olunmuşdur. Dalğa generator qurğusunun sxemi şəkil 4-də verilmişdir. Generatorun iş prinsipi aşağıdakı kimidir: generator nasos–kompressor boruları vasitəsilə quyudibi zonaya (lazımi dərinliyə) buraxılır və tələb olunan maye sistem onun vasitəsilə quyudibi sahəyə vurulur. Maye bir-birini əvəz edən ardıcıl yerləşdirilmiş, divarları keçiricilikli 3 və qeyri-keçiricilikli 4 borucuqlardan keçərkən onların səthindən asılı olaraq hidravliki müqavimətlərin təsirinə məruz qalır. Belə ki, hərəkət zamanı mayeyə hamar səthli borucuq nisbətən az müqavimət göstərir, səthi keçiriciliyə malik olan borucuq isə, səthi kələ-kötürlü olduğundan, mayeyə böyük müqavimət göstərir. Keçiricilikli divara malik səthdən keçən radial maye axını divarlarda sürüşmə imkanının baş verməsinin qarşısını alır, ancaq hamar divarlı borucuqlarda bu hadisə özünü göstərir. Maye axınının yüksək hidravliki (o cümlədən yerli) müqavimətlər bölməsindən hamar səthli en kəsik sahəsinə və az qalınlıqlı divarətrafı qat olan zonaya keçməsi zamanı axının en kəsik sahəsində dartılma gərginliyi yaranır.Yüksək müqavimətli en kəsik sahəsinə keçid zamanı isə güclü sıxılma baş verir və tsikl təkrar olur. Bununla yanaşı, aşağı sıxıcı muftanın 5 gövdəsində generatorun gövdəsi və borucuqlar arasında yaranan həlqəvi 1-gövdə; 2-ötürücü mufta; 3-keçiricilikli borucuq; 4- qeyri-keçiricilikli borucuq; 5-sıxıcı mufta; 6,8- kipləş- dirici araqatı; 7-mayeötü- rücü kanal; 9-həlqəvi fəza. Şəkil 4. Dalğa generatorunun sxemi 1 3 4 9 2 6 5 8 7 38 fəzada 9 yığılan mayeni ötürmək üçün uzununa kanal yerləşdirilmişdir. Beləliklə, generatorun konstruktiyası gövdədən keçən mayeyə növbə ilə qeyri- keçiricilikli borucuqların sahəsindən keçərkən sürüşmə və keçiricilikli borucuqların sahəsindən keçərkən ləngimə vermək imkanı yaradır. Bununla da axın prosesinin rəqsi dalğavari hərəkəti təmin olunur. Layın quyudibi sahəsinə təsir etmək üçün daha bir yeni tipli, səmərəli iş qabiliyyətinə malik rəqsi dalğa qurğusu işlənib hazırlanmışdır (şəkil 5). Belə bir konstruksiyaya malik qurğunun işlənib hazırlanmasında məqsəd dalğa generatorunun və şırnaqlı nasosun işinin əlaqələndirilməsi hesabına dalğa generatorundan keçən mayenin sərfini artırmaqla qurğunun səmərəliliyinin yüksəltməkdən ibarətdir. Qurğu vasitəsilə layın quyudibi sahəsinə təsir zamanı şırnaqlı nasosun boruarxası fəzadan götürdüyü maye yer səthindən borularla vurulan mayeyə əlavə olunaraq generatordan keçir və nəticədə yaradılan dalğaları gücləndidrir. Şırnaqlı nasosun boruarxası fəzaya çıxışında drossel 1 2 3 15 11 13 10 16 6 4 5 8 12 14 7 9 Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|