Maktabgacha pedag

Qayta shakllantirish - ta’lim texnologiyasini o'qitish­ning ustuvorligi texnologiyasini didaktika va metodika po- zitsiyasi tamoyilidan ko'rib chiqish lozim.

O'qitishning metodik jihatdan ko'rib chiqilganda, maktab­gacha yoshdagi bolaning nutqiy rivojlanish metodikasi (F.R. Qodirova) muhim o'rin egallaydi.
Ta’lim psixologiyasining didaktik modeli sifatida:

• 
  Didaktik tamoyillar;
  
• 
  Ta’lim vositalari;
  
• 
  Ta’lim bosqichlari;
  
• 
  O'zaro munosabatlar turlari.
  

1. 
   Didaktik tamoyillar:
   

• 
  Faollik tamoyili bolaning xususiyatlarini hisobga olgan holda anglash faoliyati subyektiga tayanadi.
  

65

• 
  Ko'rgazmalilik tamoyili - bolalar tomonidan o'rab turgan olamni qabul qilish xususiyatlariga asoslanadi.
  
• 
  Oson erishuvchanlik tamoyili - bolalarning anglash faoli- yatini rivojlantirishning muvofiqligi hisobi bilan bog'liq.
  
• 
  Yetkazish tamoyili - o'qitish jarayonida bolalarning aloxi- da (yakka tartibdagi) xususiyatlarini hisobga oladi.
  
• 
  Tizimlilik tamoyili - bolaning atrof-olamni anglash orqali muloqotga kirishishi darajasini hisobga olish bilan bog'liq.
  

2. 
   Ta’lim vositalari - o'qitish yo'llari: nutqli faoliyatli, qo'l- lanmali, psixik.
   
3. 
   Ta'lim bosqichlari: tanishish, differensiatsiya, integratsi-
   

ya.

4. 
   O'zaro munosabat turlari: 4 turdan tashkil topadi.
   

1. 
   - tur - hissiy-shaxsiy munosabatlar tajribasi. Vazifa - his­siy-shaxsiy munosabatlar bo'yicha almashuvi va keyingi ham- korlikdagi faoliyat uchun motiv (xohish-istak), hissiy kayfiyat- ni yuzaga keltirish.
   
2. 
   - tur - ijodiy faoliyat tajribasining ustuvorligi. Bu turdan maqsad o'zaro munosabatlar o'qitishning anglash aspektini ta'lim maqsadini ishlab chiqadi va bolaning alohida xususiyat­larini ochishga yo'naltiriladi.
   
3. 
   - tur - o'quv vazifasini hal etishning mavjud imkoniyat- larini mustahkamlash uchun faoliyat turlarini egallashi tajri- ba almashishi. Ushbu o'zaro ta’sir etuvchi tur o'qitishning psi­xologik aspektiga asoslanadi, rivojlantiruvchi maqsadni tatbiq etadi, bola shaxsining rivojlanishiga omil bo'ladi.
   
4. 
   - tur - akmeologik sohasini tatbiq etish. Bunda pedagog mazmunan turli vaziyatlar yaratadi va bu vaziyatlar bolaga egallagan faoliyat turlarini qo'llash va notanish sharoitda ham harakatlanish imkoniyatini beradi. Ushbu o'zaro ta'sir etuv­chi turning vazifasi - bu bola tomonidan mazmun va munosa- batlarni o'rganish jarayonida tizimli bilimlarni egallash, bola shaxsining mazmuniy sohasida "Dunyo tasavvuri"ning shakl- lanishidir.
   

66




O'zaro ta'sirning bu turida pedagog nafaqat bolaning ham- korlikdagi faoliyatining xarakteri va turlarini, balki bola­lar o'rtasidagi o'zaro ta’sirni ham aniqlaydi. Bu esa shaxsga yo'naltirilgan ta'lim metodida asosiysi hisoblanadi.
Biz yuqorida katta shakllantiruvchi ta’lim texnologiyasi- ning didaktika modelini ko'rib chiqdik, bular o'qitishning na­zariy negizi hisoblanadi.
Katta shakllantiruvchi ta'lim texnologiyasining uslubiy modeli ta'lim jarayonining yaxlit subyekti sifatida pedagog va bolalar o'rtasidagi munosabatlar va mazmun-mohiyatni shakl- lantirishni boshqarishga yo'naltirilgan bo'lishi lozim.
Uslubiy modelning asosiy komplekslari bo'lib quyidagilar:

• 
  Uslubiy tamoyillar;
  
• 
  Ta’lim vositalari;
  
• 
  Ta'lim bosqichlari;
  
• 
  Ta'limning usul va uslublari hisoblanadi.
  

Uslubiy tamoyillar:

• 
  o'qitish maqsadlarining o'zaro qaramlik va bogiiqlik ta- moyili;
  
• 
  qayta shakllantiruvchi, rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi ta'lim tamoyili;
  

67

• 
  ta’limning syujetli vaziyatli bog'liqlik tamoyili.
  

Ta'lim jarayonida uslubiy tamoyillarni tatbiq etishda quyida­gi ta’lim maqsadlari muhim hisoblanadi.