Maktabgacha ta’limda pedagogik jarayonlarni loyihalashtirish fanidan O’quv-uslubiy majmua

4-mavzu: Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida tarbiyalanuvchilar faoliyatini rivojlantirishni loyihalashtirish xususiyatlari


Asosiy savollar:

1. Loyihaviy faoliyat texnologiyasining pedagogikadagi o‘rni.

   
   

2. Pedagogik faoliyatni loyihalashning afzallilari.

   
   

3. Tarbiyachining faoliyat turlarini loyihalashtirishdagi kompetentligi.

   
   

Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar: Loyihaviy faoliyat texnologiyasi, loyihaviy faoliyatning pedagogikadagi o‘rni, pedagogik faoliyat, loyihalash, tarbiyachining faoliyat turlari, loyihalashtirishdagi kompetentlik.


1-asosiy savol bo’yicha darsning maqsadi: Loyihaviy faoliyat texnologiyasi, uning pedagogikadagi o‘rni, pedagogik faoliyatni loyihalashning afzallilari, tarbiyachining faoliyat turlarini loyihalashtirishdagi kompetentligi yuzasidan ma’lumotlar berish.
1-asosiy savolning bayoni:
Bo’lajak maktabgacha ta’lim tarbiyachilarida texnologik kompetentlikni shakllantirishda oliy ta’lim muassasalarida innovatsion texnologiyalarining roli ortib bormoqda. Ilg‘or texnologiyalardan foydalanish zamonaviy ta’limning imkoniyatlarini yanada kengaytirdi. Bugungi kundagi rivojlanib borayotgan zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalari imkoniyatidan foydalangan holda sifatli ta’lim berishni kafolatlash mumkin.
Hоzirgi kundа O’zbеkistоndа jаhоn tа’lim hаmjаmiyatigа kirishgа yo’nаltirilgаn tа’limning yangi tizimini tаshkil qilish оlib bоrilmоqdа. Bu jаrаyondа ta’lim-tаrbiyaviy ishlаrni maktabgacha pеdаgоgik nаzаriyasi vа аmаliyotidа muhim o’zgаrishlаr аmаlgа оshirilmоqdа.
Ta’limda pedagogik texnologiyaning boshqaruvchanligi shundan iboratki, bunda ta`lim jarayonini rejalashtirish, loyihalash, tashxis qilish, natijalash, tuzatish va o`zgarishlar kiritish imkoniyatlari mavjud. Bunda ta`limdan kutilgan natijaga erishiladi, vaqt tejaladi, bu esa pedagogik texnologiyaning samarasi demakdir. Pedagogik texnologiyaning jonligi ishlangan model boshqa pedagoglar qo`llanganda ham xuddi o`shanday samara berishi kerakligini bildiradi. Bir so`z bilan aytganda, ta`lim jarayoniga yangicha yondashib, ijodkorlik, bunyodkorlik tatbiq etilsagina, ta`lim samarasi yangi bosqichga ko`tariladi, ya`ni:
-bolaning talabi, moyilligi, istak-hohishi uning imkoniyatlari darajasida qondiriladi;
- ta’lim oluvchining o`quv mehnatiga mas`uliyati, javobgarligi oshadi;
- bilimlarni mustaqil egallash malakalari shakllanadi;
- shaxsning jamiyatda o`z o`rnini tezroq topib olishi uchun muhit yaratiladi.
Pedagoglar qo’yilayotgan talablar asosida o’z faoliyatlariga yangiliklar kiritib bormoqda. Yosh avlodga ta’lim-tarbiya berish jarayonida fan, texnika va ilg’or tajribalardan foydalanish bilan bir qatorda zamonaviy pedagogik texnologiyalardan unumli foydalanilmoqda. Bu jarayon o’qituvchi-tarbiyachilarda yanada ma’suliyat hissini oshirmoqda. Pedagogik texnologiyaning eng asosiy negizi pedagog va bolalarning belgilangan maqsaddan kafolatlangan natijaga aniq ketma-ketlik asosida tizimli, hamkorlikda erishishlari tanlagan texnologiyalariga bog’liq.
Pedagogik texnologiyalarning asosiy belgilari – loyihalashtirish, amalga oshirish va kafolatli natija. Interfaol usullarning asosiy maqsadi – bolalarni faol harakatga undash, mashg’ulotga jalb etish, hamkorlikda ishlashga o’rgatishdan iborat. Zamonaviy axborot texnologiyalarini ta’lim-tarbiya jarayoniga tatbiq etilishi, yaxsh samara berish bilan birga ta’limda yangicha o’quv metodlarini keng ravishda qo’llashga imkoniyat yaratib beradi. Hozirgi vaqtda asosiy e’tibor zamonaviy informatsion texnologiyalarga asoslangan o’quv jarayoni modelini yaratish va multimediya texnologiyalariga asoslangan elektron darslik, o’quv qo’llanmalarini yaratish muammolari bo’yicha tadqiqotlar olib borilmoqda.
Loyiha - bu kattalar tomonidan maxsus tashkillashtirilgan va bolalar tomonidan bajariladigan, ijodiy ishlar bilan yakunlanadigan faoliyatlar majmui. Maktabgacha a’lim tashkilotlaridadagi loyiha qisqa muddatli (bir yoki ikki kun) va uzok muddatli bulishi mumkin (mavzuga qiziqish yo‘q bo‘lguncha bir oygacha davom etishi mumkin). Bundan uzoqqa cho‘zish joiz emas, chunki o‘rganilayotgan ob’ektga qiziqish yo‘qoladi.
Pedagogik loyihalash ob'ektlari: pedagogik tizimlar, pedagogik jarayon, pedagogik vaziyatlar o'qituvchi uchun pedagogik jarayon loyihalashning asosiy ob'ektidir.
Pedagogik loyihalashning umumiy algoritmi

• Tayyorgarlik ishlari

  
  

• Loyihani ishlab chiqish

  
  

• Loyiha sifatini tekshirish

  
  

Pedagogik vaziyat loyihalash ob'ekti sifatida doimo qandaydir pedagogik jarayon doirasida va u orqali - ma'lum bir quyi tizim doirasida mavjud bo'ladi. Pedagogik holat - komponent uning ma'lum bir vaqt va makondagi holatini tavsiflovchi pedagogik jarayon.

Har kanday loyiha bolalar, pedagoglar va ota-onalar o‘rtasidagi hamkorlik samaradorligini ta’minlaydi. U turli xil bilim sohalarida bilim olish qiziqishini rivojlantirish, muloqot ko‘nikmalarini va axloqiy fazilatlarni shakllantirishga imkon beradi. Ta’lim jarayonidagi loyihada ishtirok etish bolaga uning ahamiyatliligini, tadbirlarning to‘liq ishtirokchisi etib his qilishiga yordam beradi va “men o‘zim”, “qilaman”, “qila olaman” pozitsiyalarini mustahkamlashga yordam beradi. Bolalar turli tadbirlarda uzlarini namoyon qilish, umumiy guruhdagi ishlarga hissa qo‘shish, individuallikni namoyish etish, guruhda ma’lum bir mavqega ega bo‘lish imkoniyatiga ega.
Amerikalik pedagog U.X.Kilpatrik fikrich yukori darajada mustaqillikka ega ushbu daqiqada umumiy manfaatlar birlashtirgan bir guruh bolalar tomonidan “chin yurakdan” bajarilgan har qanday faoliyatni loyiha deb xisoblagan. Ta’limda loyiha usulidan foydalanish nafakat bolani kelajakdagi hayotga tayyorlaydi, bal­ki hozirgi hayotni tashkil etishga yordam beradi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida loyihaviy ta’lim faoliyatini rejalashtirishda ta’lim-tarbiya faoliyatini bosqichma-bosqich rejalashtirish va amalga oshirishga imkon beruvchi “o‘rgimchak turi” mavzuviy rejalashtirish usulini tavsiya etish mumkin.
Loyihaviy tadbirlar tufayli faoliyatning har bir bosqichida bolalarning mustaqillik darajasi o‘sib boradi, bolalarda o‘zini o‘zi tashkil etish va bilim olish faoliyatining kunikmalari ham o‘sib boradi. Loyiha texnologiyasini o'quv jarayoniga joriy etish ma'muriyatdan katta tashkiliy sa'y-harakatlarni talab qiladi, lekin shu bilan birga:
Tarbiyachilarning kasbiy saviyasini va ularning faoliyatga jalb qilish darajasini oshirish, pedagogik jamoani yanada jipslash;
Ta'lim jarayoni ishtirokchilari o'rtasida samarali hamkorlik tizimini ishlab chiqish (bolalar loyihaga ota-onalarni jalb qiladi, bir-biri bilan va tarbiyachi bilan muloqot qiladi);
Bolalarda ijtimoiylashuv va faollik kabi fazilatlarni rivojlantirish;
Ta’limiy faoliyatni loyihalash usuli nafaqat bolalar uchun, balki tarbiyachilarning o'zlari uchun qiziqarli va foydalidir, chunki bu ma'lum bir mavzu bo'yicha materialni jamlash, muammo bo'yicha o'z vakolatlarini oshirish, ota-onalar bilan munosabatlarni yangi bosqichga olib chiqish, tadqiqot muammolarini hal qilishda bolalar uchun haqiqiy sherik sifatida his qilish, o'quv jarayonini zeriktirmaslik imkonini beradi. va haddan tashqari ibratli. Loyihalar usuli bolalar bog'chasining o'quv jarayoniga tabiiy va uyg'un tarzda to'qilgan.
Loyihalash faoliyati, agar ma'lum bir vaziyatda to'g'ridan-to'g'ri harakat qilish mumkin bo'lmasa, loyiha faoliyati hisoblanadi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, agar bola to'p bilan o'ynashni xohlasa, buning uchun to'pni olib, o'z rejasini amalga oshirsa yoki tarbiyachi jismoniy tarbiyani tashkil qilgan va o'tkazgan bo'lsa, unda bu faoliyat loyiha faoliyati bo'lmaydi - bola va o'qituvchi barcha harakatlarni an'anaviy ishlab chiqarish va ta'lim faoliyati doirasida amalga oshirdi. Va agar "Olimpiya o'yinlari" ni bo'sh vaqtini o'tkazishdan oldin, tarbiyachi bolalar bilan birgalikda bunday bayramni o'tkazish zarurati to'g'risida qaror qabul qilish jarayonida muhokama qilinsa, ushbu maqsadga erishish yo'llarini rejalashtiradi. Bolalar o'z ota-onalari va o'qituvchilari bilan birgalikda bir necha hafta davomida olimpiya sport turlari, musobaqalar qoidalari, rekordlar va g'oliblar haqida ma'lumotlarni tanlaydilar, o'rganadilar va taqdim etadilar, atributlar tuzadilar, qoidalarni o'rganadilar, taqdimotlar va videokliplarni tomosha qiladilar va muhokama qiladilar, sport mahorati va qobiliyatlarini rivojlantiradilar. Va bu faoliyat natijasi ota-onalarni jalb qilgan holda "Kichik Olimpiya o'yinlari" sport festivali, fotosuratlar ko'rgazmasi va boshqalar - bu uzoq muddatli loyihadir.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida loyihalash faoliyatini tashkil qilishda tarbiyachilar quyidagi muammolarga duch kelishlari mumkin.
Ta'lim faoliyatini tashkil etishning an'anaviy shakli va loyiha faoliyatining tabiati o'rtasidagi nomuvofiqlik. Loyiha faoliyati, yuqorida aytib o'tilganidek, aniq belgilangan normalar mavjud bo'lmagan imkoniyatlar doirasida amalga oshiriladi. Bunday holda, tarbiyachi ham, bola ham noaniqlik holatiga tushib qoladi. Loyiha faoliyati oldindan belgilangan va tarbiyachiga ma'lum yo'lni bosib o'tishga emas, balki vaziyatda imkon qadar ko'proq imkoniyatlarni o'rganishga qaratilgan.
Bolaning sub'ekti va ob'ekt pozitsiyalari o'rtasidagi farqsizlik. Ko'pgina maktabgacha tarbiyachilar bolalarga juda sezgir va ularni hissiy jihatdan qo'llab-quvvatlaydi. Biroq, bu hissiy qo'llab-quvvatlash bolaning ijodiy g'oyasini shakllantirish yoki muammoni hal qilishning mumkin bo'lgan yo'llarini izlash bo'ladimi, ijodiy vazifani bajarishga tayyorligini anglatmasligi kerak. Tarbiyachi bolalar uchun muammoli vaziyatni tashkil qilishi kerak, lekin muammoni hal qilish uchun o'z imkoniyatlarini taklif qilmasligi kerak. Aks holda, bola ob'ektning holatiga tushib qoladi.
Loyiha faoliyatida sub'ektivlik tashabbuskorlik va mustaqil faoliyatning namoyon bo'lishini anglatadi, bolaning sub'ektivligi esa turli yo'llar bilan namoyon bo'lishi mumkin. Shunday qilib, bola o'ziga xos g'oyani (ya'ni, ilgari boshqa bolalar tomonidan aytilmagan) ifodalashi yoki boshqa bolaning g'oyasini qo'llab-quvvatlashi va biroz o'zgartirishi mumkin. Bunday holda, tarbiyachi asosiy e'tiborni bolaning g'oyasining o'ziga xosligiga qaratishi kerak.