Ma’lumki, Nosiruddin Rabg‘uziy «Qisasi Rabg‘uziy» asarini yozish bi
Yüklə 123,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «QISASI RABG‘UZIY»NING QO‘LYOZMA VA NASHRIY NUSXALARIDA FOLKLOR NAMUNALARINING O‘RNI
|
Mavjud hikoyalarning syujetidagi
o‘zgarishlar. «Qisasi Rabg‘uziy»ning qo‘lyozma- larida eng ko‘p uchraydigan holatlardan biri mavjud syujetlarning kengayish ho- latidir. Bunda kotiblar mavjud qissani ko‘chirish asnosida, albatta, ularga ijodkorlik nuqtai nazaridan yondash- ganlar, voqealarni kengaytirib, badiiy- lashtirib, xalq og‘zaki ijodi namunalari bilan to‘ldirib borishgan. Bundan ularn- ing asosiy maqsadi qissaning badi- iy-estetik ta’sirini kuchaytirish bo‘lgan. Masalan, Toshkent nashrida Nuh payg‘ambarga shu nomning berilishi haqida shunday deyilgan: «Oti Yashkir edi, navha birla yig‘lamish uchun Nuh atandi. Aymishlar, navhasinga sabab ul erdikim, kunlardan bir kun Iblis aydi: «Yo Nuh, maning haqimda esh qilding. Agar eshlarim, qo‘ldoshlarim, cherigim yig‘ilu kelsa bu еrda bilmaz erdilar». Nuh aydi: «Ul qayu erdi?» Iblis aydi: «Sen duo qilding, qavming halok bo‘ldi. Qamug‘lari tamug‘ ichinda manga qo‘ldosh bo‘ldilar. Sabr qilsang biragu imon keltirib sanga ul fozilroq erdi». Nuh (a.s.) tun-kun navha qildi» (1-k., 40-b.). Samarqand toshbosma nusxasida Nuh payg‘ambar haqidagi voqealar keng va batafsil yoritilgan. Unda berilishicha, Nuh payg‘ambarning asl ismi Shokir bo‘lib, Nuh deb atalishining uch xil sa- babi keltirilgan: «... biri ulkim, bir kun Shayton (a.l.) oldilarig‘a kelib rizolig‘ va minnatdorlig‘ qildi had hisobdin tash- qari. Nuh aydilar: Ey mal’un, san ne ishg‘a muncha xushnudlig‘ qilursan «QISASI RABG‘UZIY»NING QO‘LYOZMA VA NASHRIY NUSXALARIDA FOLKLOR NAMUNALARINING O‘RNI 90 dedilar. Iblis aydi: Ey Nuh, hama olam- ni xalqi sani duoing bila yo‘q bo‘ldi. Bu yo‘l bila do‘zaxqa ulandi. Do‘zaxni ichi to‘lub, mani ko‘nglum tinib qoldi. Agar san duo qilib muncha xalqni yo‘q qilma- sang, bu xalqdan qancha payg‘ambar, qancha avliyo va olim va zohid va solih va fozil va taqvodor vujudg‘a kelur erdi. Manga har kunda ming la’nat yuborur erdilar. Holo hamasi bo yakbora yo‘q bo‘ldi. Man ul boisdin avvali oxir min- natdor bo‘lg‘ondek hech kim minnat- dor bo‘lmaslar. Manga sandek xizmat qilg‘on kishi yo‘qdur dedi. Shundan pushaymon va nadomat qilib... chan- don-chandon yig‘ladirkim... ul boisdan Nuh atandilar. Yana bir ulkim, bir kun o‘lturub er- dilar bir it kirib kelib qoshlariga turdi. Nuh itni nari ketkil badishka dedilar. It aydiki: Ey Nuh, san naqshni ayb qi- lurmisan, naqqoshnimu? Agar naqshni ayb qilsang, man o‘z holimcha mun- dog‘ bo‘lg‘on emasman, agar naqqosh- ni ayb qilsang Hazrat Haq Subhana Taolo dedi. Nuh bu so‘zlarig‘a pushay- mon bo‘lub yig‘ladilar ul sababdan Nuh atandilar. Yana bir boisi ulkim, Hazrat Haq Subhana taolo farmon qildiki, Ey Nuh, san ko‘b ko‘za, xum, obdasta qilg‘il dedi. Hazrat Nuh ko‘b ko‘za, xum, ob- dasta tayyor qildilar. Tayyor bo‘lg‘on- dan keyin hammasini sindurg‘il deb farmon bo‘ldi. Hammasini sindurdilar. Aydilarkim, Ey bor Xudoyo, ko‘za qilg‘il deding, ne miqdor mashaqqatlar bila tayyor bo‘lg‘onda sindurg‘il deding sin- durdim. Mani mehnatimni zoe’ qilding. Boisi nedur deb erdilar. Hazrat Haq Subhana taolo aydiki: «Ey Nuh, besh- olti qilg‘on jonsiz ko‘zag‘a mehnatim zoe’ bo‘ldi dersan. Mani bandalarim Mag‘ribdin Mashriqg‘acha to‘la erdi. Hammasini yo‘q qilg‘il deb duo qilding, man ijobat qildim. Hammasini bir yo‘li yo‘q qildim. Man sanga necha xalqimni nimaga yo‘q bo‘lsun deydursan dedim- mu», – deb erdi. Bu so‘zdan hijolatlik bo‘lub ko‘b yig‘ladilar. Ani uchun Nuh atandilar» (96–97-b). Yuqoridagi misol- lardan ko‘rinib turibdiki, kotiblar qissan- ing ayrim syujet chizig‘iga qo‘shimcha voqealar kiritib, uni ertaklarga yaqin- lashtirib, asl matnidan uzoqlashishiga sabab bo‘lganlar. Manbalarga nisbatan bunday munosabat, ularning nazarida, qissaning «mukammallashishiga» xi- zmat qilgan. Yüklə 123,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|