Ma’lumki, Nosiruddin Rabg‘uziy «Qisasi Rabg‘uziy» asarini yozish bi
Yüklə 123,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
MANBASHUNOSLIK VA MATNSHUNOSLIKI
93 Ma’nosi: ( Ey parvardigor, kechani uyg‘oq o‘tkazguvchilar haqqi, Umidvorlarning ohu nolasi haqqi, Yo‘l boshida o‘tirgan g‘ariblar haqqi, Zindonda yotgan asirlar haqqi, Beg‘ubor bolalarning ko‘z yoshi haqqi, Mazlum qariyalarning kuygan yuraklari haqqi, Qonga to‘lgan bag‘rimga rahm qil G‘am girdobidan meni qutqar). Qissada ikki tildagi she’rlarning kuza- tilishini quyidagi holatlar bilan izohlash mumkin: avvalo, bu qo‘lyozma fors-tojik tilidagi nusxa asosida ko‘chirilgan. Buni biz «... bu «Qisasul anbiyo» arabi erdi. Forsiy qilib andin turkiy tarjima qilindi» (3-b) degan jumlasi bilan izohlaymiz. Demak, «Qisasi Rabg‘uziy» arab va fors-tojik tilida so‘zlashuvchilar o‘rtasi- da ham mashhur bo‘lib, u arab tilidan fors tiliga, fors tilidan turkiy tilga tarjima qilingan va mana shu jarayonda ayrim she’rlar turkiy tilga tarjima qilinmay qol- gan yoki kotib yashagan hududdagi еrli aholi fors-tojik tilida bemalol so‘zlasha olganligi sabab bu tildagi she’rlarning tarjimasiga ehtiyoj tug‘ilmagan. Qissada tabiat tasviri, qahramon- larga xos ijobiy yoki salbiy sifatlar, xu- susiyatlarni yoritishda an’anaviy bosh- lamalarning o‘rni beqiyos. «Qisasi Rabg‘uziy»da ham adib qahramonlar ruhiyatiga mos ravishda payg‘ambarlar qissalarining boshlanmasida so‘zboshi o‘rnida, tabiat tasviridan foydalana- di. Bunda u saj’lar yordamida ma’lum ohangdorlikni hosil qiladi. Bizning vazi- famiz keyingi davrda ko‘chirilgan asar nusxalarida uchraydigan o‘zgarishlarni ko‘rsatishdan iborat bo‘lganligi uchun Yusuf (a.s.) qissasidagi tush motivi mi- solida ko‘rsatishga harakat qilamiz. Toshkent nashrida Yusuf (a.s.) еtti yoshga to‘lganida payg‘ambar bo‘lishi- dan bashorat beruvchi ikkita tush ko‘ra- di. «Tush ko‘rdi inichilari birla tayog‘lar- in yozida tiqdilar, qamug‘lari ko‘kardi, ammo uzamadi... Ikkinchi kecha yana tush ko‘rdi: o‘n bir yulduz, kun oy birla inib Yusufg‘a sajda qildilar» (1-k., 102- b.), deya keltirilgan. Samarqand tosh- bosma nusxasida esa Yusuf (a.s.)ning payg‘ambar bo‘lishidan bashorat beru- vchi beshta tush tasviri berilgan bo‘lib, ulardan birida quyidagicha tasvirlana- di. «Yana bir kun tush ko‘rub, qo‘rqub uyg‘ondilar. Otalariga aytilarkim, bir ulug‘ shaharda emishman. Boshimda toj murassa’, belimda kamar, qo‘limda angushtar katta jamiyat xalq xizmatim- da o‘lturubdurlar. Hama darpo‘sh, mu- rassa’po‘sh. Ul asnoda osmonlarni eshigi ochiq bir nuri munavvar hama daryolarni suvi ravon, yig‘moqlari sa- noxon erdilar. Oldimda bir rido hama olam ul ridoni nuridan ravshan va mu- navvar erdi. Olamdagi hama ganjlarni kalidi mani oldimda erdi. Bu ishlarga ta- ajjub qilib turur erdim, nogoh o‘n bir yul- duz, oy va kun manga sajda qildi, deb tushlarini otalariga aytdilar» (184-b). «Asar ko‘proq payg‘ambarlar haqidagi qissalar asosida qurilganligi uchun ham unda arab, fors-tojik tiliga oid leksik bir- liklarning saj’lanishi anchagina uchray- di» [Sarimsoqov B., 1978: 95]. Bu ho- lat nafaqat qo‘lyozmada, balki keyingi davrda ko‘chirilgan barcha nusxalarda yaqqol ko‘zga tashlanadigan holat- lardan biridir. Birgina tush motivining bunday tarzda badiiylashtirilishi qis- saxonlarning ijodiy qobiliyatiga ko‘ra qayta ishlangan, to‘ldirilgan variant- laridir. Yusuf payg‘ambarning mazkur tush lavhasi guyo sehrli ertaklardagi afsonaviy bog‘larni eslatib, bosh qah- ramonning uzoq va mashaqqatli yo‘l bosib, ana shunday bog‘-rog‘larga kirib qolish lavhasini eslatadi. Dostonlardagi Yüklə 123,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|