Ma’lumki, Nosiruddin Rabg‘uziy «Qisasi Rabg‘uziy» asarini yozish bi


«QISASI RABG‘UZIY»NING QO‘LYOZMA VA NASHRIY NUSXALARIDA FOLKLOR NAMUNALARINING O‘RNI



Yüklə 123,85 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/10
tarix14.12.2023
ölçüsü123,85 Kb.
#177712
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
qisasi-rabguziyning-qolyozma-va-nashriy-nusxalarida-folklor-namunalarining-orni

«QISASI RABG‘UZIY»NING QO‘LYOZMA VA NASHRIY NUSXALARIDA FOLKLOR NAMUNALARINING O‘RNI


88
O‘zbek badiiy nasri tarixi yuzasi-
dan ilmiy maqola yozgan M.Abdu-
vohidovaning fikricha, «Qisasi Rab-
g‘uziy»dagi har bir hikoya o‘zicha mus-
taqil asardir. Alohida olib qaraganimiz-
da har bir hikoya bizda original asardek 
taassurot qoldiradi. Shularni e’tiborga 
olib, Rabg‘uziyning ushbu qissasini hi-
koyalar to‘plami, deb atash mumkin» 
[Abduvohidova M., 1988: 36]. Bu fikr 
zohiran haqiqatga yaqin ko‘rinsa-da, 
unga qo‘shilib bo‘lmaydi. Negaki, bir-
inchidan, asar o‘z nomi bilan “Rabg‘uziy 
qissalari”, hikoyalari emas. Ikkinchidan, 
«Qisasi Rabg‘uziy» shunchaki qissal-
ar to‘plami ham emas. Asarning syujet 
va kompozitsiya jihatidan yaxlit ijodiy 
maqsad asosida yaratilgani, payg‘am-
barlar hayotiga doir qissalarning yago-
na mantiqqa bo‘ysundirilgani, bir-birini 
to‘ldirib kelishi fikrimizning isbotidir. 
O‘sha davr nuqtai nazaridan qara-
ganda «til jihatdan «Tafsir», «Xusrav 
va Shirin», «Nahj ul-farodis», «Siroj 
ul-qulub» obidalariga yaqin turuvchi 
«Qisasi Rabg‘uziy» O‘rta Osiyoda 
yashovchi turkiy xalqlar orasida 
«Qisas ul-anbiyo» nomi bilan mashhur 
bo‘lgan» [Rabg’uziy, 1990: 6] va turli 
davrlarda bir necha nusxada ko‘chirib 
kelingan. Hozirgi kunda asarning bir 
necha qo‘lyozma nusxalari O‘zR FA 
Sharqshunoslik instituti qo‘lyozma-
lar xazinasi Asosiy fondi № R3042, 
№10252, №7397, №1834, №6227, 
№11537, №6346, №6685, №6122, 
№11202, №12701, №7022, №1624, 
№5687 inventar raqamlari bilan ro‘yx
-
atga olingan. “Qissasi Rabg‘uziy”ning 
turli davlatlarda ko‘plab nusxalari 
saqlanib, Turkiya davlat kutubxonasida 
yuzdan ortiq, Qozog‘istonning Ostona 
shahridagi davlat kutubxonasida 
qirqdan ortiq qo‘lyozma va toshbosma 
nusxalari mavjudligi aniqlangan [Aysu 
Ata, 1997: 21-22; Xaliullina A., 2002: 
11]. So‘nggi yillarda ham yurtimiz-
da asarning qo‘lyozma va toshbosma 
nusxalari nashr etildi [bilmadim]1*. 
Akademik E.Fozilovning qayd etishi-
cha, «XIX asrning ikkinchi yarmi va 
XX asrning boshlarida asar Toshkent, 
Qozon, Samarqand shaharlarida lito-
grafik usulda bir necha marta nashr qil
-
ingan. Asarning nisbatan to‘la matni ilk 
marta rus turkshunos olimi N.I.Ilminskiy 
tomonidan 1859 yili Qozon shahri-
da e’lon qilingan. Bu nashr keyinroq 
ko‘chirilgan nusxaga asoslangan bo‘lib, 
til jihatdan asl nusxadan ancha farq 
qiladi», [Rabg’uziy, 1990: 8] deb ber-
iladi. Nusxalarning til jihatidan farqla-
nishi anchayin o‘rinli va asosli. Biroq, 
masalaning yana boshqa bir tomoni 
ham borki, nusxalar aro o‘zgarishlar 
asar tilining adib qalamidan uzoqlash-
ishiga sabab bo‘lgan. Biz E.Fozilovning 
fikriga qo‘shimcha qilib aytgan bo‘lar
-
dikki, yodgorlikning keyingi davrlarda 
ko‘chirilgan nusxalarida faqat til emas, 
balki syujetida ham jiddiy o‘zgarish-
lar yuz berib, asarda folklorlashish ja-
rayoni kuzatila boshlagan. Natijada, 
«Qisasi Rabg‘uziy» haqida ayrim 
olimlarning, xususan, tarix fanlari dok-
tori I.Ostonaqulovning «1859–1916 
yillarda Qozon va Toshkent shaharlar-
ida bosilgan payg‘ambarlar qissalarini 
Rabg‘uziy nomiga nisbat berish to‘g‘ri 
emas. Ularni noma’lum avtor tomoni-
1
«Qisasi Rabg‘uziy»ning birinchi qismi 
2013 yil «Sharq» nashriyotida qaytadan 
chop etildi. U 191 bet hajmida bo‘lib, 
R.Zaripova, N.Sa’dullaeva tomonidan tayanch 
manbaga asoslangan Toshkent nashri matni 
o‘zgartirishlarsiz hozirgi o‘zbek adabiy 
tilida tabdil qilingan; Qissaning Samarqand 
toshbosma nusxasi 2009 yil «Mumtoz so‘z» 
nashriyotida filologiya fanlari doktori B. 
Abdushukurov tomonidan hozirgi o‘zbek 
adabiy tilida nashr etilgan. U 207 betdan 
iborat bo‘lib, matndagi lavhalarning ba’zilari 
tushirilgan.

Yüklə 123,85 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2025
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin