Ma’lumki, Nosiruddin Rabg‘uziy «Qisasi Rabg‘uziy» asarini yozish bi
Yüklə 123,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MANBASHUNOSLIK VA MATNSHUNOSLIKI
|
Qo‘shimcha kiritilgan xalqona
talqindagi hikoyalar. «Qisasi Rabg‘uziy»ni asl matndan yiroqlashtirgan va uni xalq qissalari- ga yaqinlashtirgan asosiy jihatlardan yana biri mustaqil kiritilgan hikoy- alardir. Masalan, Samarqand nashrida “Shayton va uzum” hikoyasi berilgan. Bu hikoya Toshkent nashrida umu- man uchramaydi. U keyingi davrlarda noma’lum mualliflar tomonidan qo‘shil - gan ijod namunasidir. «Hikoyada an- dog‘ kelturubdurlarkim, shaytoni mal’un uzumni urug‘ini o‘g‘urladi. Hech vaj bila topolmadilar. Hayvonotlardan so‘rdilar. Hech qaysi bilmasdi. Shaytonni tutdi- lar. Aydiki, uzumg‘a uch marotaba suv qo‘ymoqni manga bersangiz, topib be- ray dedi. Nuh (a.s.) ham qabul qildilar. Uzumni urug‘ini topib berdilar. Vaqtiki kemadan chiqtilar, barcha urug‘larni ektilar. Uzumni uch suvini shaytoni la’in sug‘ordi. Avval, tulkini qoni birla, andin keyin yo‘lbarsni qoni birla, andin ke- yin to‘ng‘izni qoni birla sug‘ordi. Aning bergonidan chog‘ir bo‘ldi. Har kim ich- sa, avval tulki bo‘lib ko‘rmagon kishi birla do‘stluq og‘oz qilur. Andin mast bo‘lg‘onda yo‘lbarsdek bo‘lur. Himmati dar jo‘sh bo‘lub har kimga bir nimarsa berur. Andin mastroq to‘ng‘uzdek yur- gilik bo‘lub hech ishidan qo‘rqmas. Har qism yomon ish sodir bo‘lur. Shayton MANBASHUNOSLIK VA MATNSHUNOSLIKI 91 bergan suv fe’lidur. Andin so‘ng haz- rat Nuh (a.s.) ikki marotaba suv berdi- lar. Avvali behisht .....erdi, andin shiri- ni paydo bo‘ldi. Yana biri salsabildin. Andin sirka paydo bo‘ldi. Bu nimarsalar Nuh(a.s.)ni xosiyatlaridur. Bu nimarsal- ar har uyda bo‘lsa, ul uyda hargiz far- ishta kam bo‘lmas dedilar» (106–107- b). Demak, o‘sha davr xalq og‘zaki ijo- dida shu kabi hikoyalar bo‘lgan va uni kotib ishonchlilik darajasiga e’tibor ber- masdan Nuh payg‘ambarning sifatini yoritib beruvchi hikoya sifatida «Qisas ul-anbiyo» tarkibiga kiritgan. Asar uslubi, obrazlar tizimining folk- lorlashuv jarayoni «Qisasi Rabg‘uziy»ni xalq qissalari- ga yaqinlashtirgan yana bir jihat qahra- monlar nutqi, murojaati, his-tuyg‘ularin- ing nazmda ifodalanishidir. Bu holat uni xalq dostonlariga yaqinlashtirib, adib qalamidan uzoqlashishiga olib kelgan. «Natijada epik voqealar bayonida odat- dagi ko‘chirma gaplardan voz kechib, hikoyachi nutqini to‘xtatib, so‘z bevosi- ta personajlarning o‘zlariga berila bosh- landi. Tizma dialog ta’sirchanligi, tipikli- gi va dramatizmi bilan hikoyachi nutqiga xos an’anaviy ko‘chirma gapdan afzal ekanini ko‘rsatadi» [Yormatov I.,1994: 17]. Masalan, Toshkent nashrida Yusuf (a.s.) qul qilib sotilgach, karvon bilan birga ketayotganida yo‘lda onasining qabri yonidan o‘tadi va Yusufning unga qilgan murojaati quyidagicha tasvirlana- di: «Anga tegdi o‘zini tevadin quzi soldi. Onasi qabrin quchdi, yig‘ladi, aydi: «Ey onam, sandin azrilmish erdim, emdi otamdan taqi azrildim. Taqi ortuqroq qul deb sotildim, azoqimg‘a kishan urdilar, yanchuklarim [Rabg’uziy, 1990: 230] yo‘g‘on kishanda shishdi. Nozuk etim, tanim qattig‘ ingirchoqda [Rabg’uziy, 1990: 221] yanchildi. Ey onam, koshki sandin burunroq o‘lmish kerak erdim», teyu yig‘ladi (1-k., 111-b.). Endi xud- di shu tasvirni Samarqand nashri bilan qiyoslaymiz. Unda bosh qahramonning onasiga murojaati olti banddan iborat muxammas bilan ifodalanadi: Yüklə 123,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|