Mamlakatimiz iqtisodiyotiga investitsiyalarni jalb qilish

Tadqiqot metodologiyasi.
Tadqiqot jarayo-
nida statistik, analitik, qiyosiy, kuzatuv, induktiv, 
deduktik, mantiqiy, monitoring, ekspress-baholash 
va boshqa tahlil usullaridan foydalanildi. O‘rganil-
gan adabiyotlar natijasida mavzu to‘liq yoritib 
berildi. Xorijiy mamlakatlar bilan hamkorlikda olib 
borilayotgan islohotlar ko‘rib chiqildi. Jadvallarda 
tegishlicha shakllantirildi va solishtirildi. 
Tahlil va natijalar. 
Davlatimiz mustaqillikka 
erishgan yillardan boshlab, bozor iqtisodiyotiga 
o‘tishning o‘ziga xos iqtisodiy rivojlanish yo‘lidan 
bormoqda. Bu yo‘lda investitsiya siyosatining aha-
miyati juda katta. Chunki investitsiyalar iqtisodi-
yotda tarkibiy o‘zgarishlar, texnik va texnologik 
yangilanishlar, korxonalarni qayta ta’mirlash ishla-
rini amalga oshirishni rag‘batlantiradi, mamlakat 
eksport va import salohiyatini oshirishga imkon 
yaratadi. Shu jihatdan O‘zbekiston davlati o‘z tuzil-
maviy investitsiya siyosatini olib bormoqda [11].
Investitsiya siyosati iqtisodiyotning ustuvor 
tarmoqlarini rivojlantirish, qo‘llab-quvatlash, mar-
kazlashgan investitsiya jarayonidan nomarkazlash-
gan investitsiya jarayoniga o‘tish, ustuvor investit-
sion loyihalarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan me-
xanizm, uslublar yig‘indisi hisoblanadi. Davlat in-
vestitsiya siyosatini amalga oshirishda ko‘proq 
ustuvorlik kichik biznes subyektlari, xorijiy inves-
titsiya ishtirokidagi korxonalar tuzishga hamda 
mavjud kamchiliklarni bartaraf etish, muammolarni 
INNOVATSIYA VA INVESTITSIYA

---

Iqtisodiyot va ta'lim / 2022-yil 3-son
 
 97 
tezkorlik bilan hal etish va shu asnoda investitsiya 
ishtirokchilarining erkin harakat qila olishlari 
uchun qulay iqtisodiy, investitsion muhit yaratishga 
qaratilgan. Davlat investitsiya siyosati hududlar, 
tarmoq va korxona investitsiya siyosatidan tarkib 
topib, ular o‘zaro bog‘liqdir. Hududlar investitsiya 
siyosati investitsiya’ni sarflashda aholi, hudud va 
investor manfaatlarini hisobga olgan holda samarali 
ishlatishga imkon beruvchi hududda olib boriladi-
gan chora-tadbirlar majmuyidir. Tarmoq investit-
siya siyosati esa mamlakat iqtisodiyotining rivojla-
nishini ta’minlovchi tarmoqlar, sanoat mahsulot-
larini eskport qilish, import o‘rnini bosuvchi ishlab 
chiqarishni yo‘lga qo‘yish, fan-texnika taraqqiyotini 
investitsiya yo‘li bilan qo‘llab-quvvatlash hisobla-
nadi. 
O‘zbekiston iqtisodiyotiga investitsiyalar kiri-
tish, avvalo, ichki manbalarni safarbar etish hisobi-
dan iqtisodiyotimizning muhim tarmoqlarini jadal 
modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta 
jihozlash, transport va aloqa sohasini yanada rivoj-
lantirish hamda ijtimoiy infratuzilma obyektlarini 
barpo etish hal qiluvchi ustuvor yo‘nalishlarga 
aylandi. 
Respublika iqtisodiyotining ustuvor tarmoq-
larida investitsiya loyihalarini amalga oshirishning 
zarurati quyidagilardan kelib chiqadi:

ishlab chiqarish quvvatlarining jismoniy va 
ma'naviy eskirganligi, ularning qayta tiklash yoki 
texnik jihatdan qayta jihozlashga yoxud umuman 
yangilashga oid bo‘lib qolganligi;

sanoat tarmog‘ida moddiy texnika bazasi-
ning o‘ta pastligi va ko‘pgina zarar ko‘rib ishlaydi-
gan korxonalarning mavjudligi; respublika milliy 
daromadida jamg‘arish bilan iste’mol o‘rtasidagi 
nisbatning iste’mol tomonga ko‘plab sarflanayot-
gani va jamg‘arishning investitsiya manbayi sifatida 
kamayib borayotganligi;

O‘zbekistonning tabiiy boyliklarga boyligi 
va bu yerda ko‘plab qayta ishlovchi korxonalarni 
qurish imkoniyatining mavjudligi;

aholi sonining o‘sib borayotganligi (mehnat 
resurslari) va kichik zamonaviy ixcham korxonalar-
ni barpo etish, ularni mehnat resurslarining man-
bayi bo‘lmish qishloqqa yaqinlashtirish zarurligi; 
respublika eksportida xomashyo salmog‘ini kamay-
tirish va ko‘plab tayyor mahsulotlar chiqarish imko-
niyatiga ega bo‘lish zarurligi va shu kabilar. 
Mahalliy investorlar investitsiya faoliyatini 
amalga oshiruvchi O‘zbekiston Respublikasi fuqaro-
lari, O‘zbekiston Respublikasi rezidenti maqomiga 
ega bo‘lgan chet ellik fuqarolar va fuqaroligi bo‘lma-
gan shaxslar, shu jumladan, yakka tartibdagi tadbir-
korlar, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasining 
yuridik shaxslaridir [11]. 
2020-yilning yanvar-dekabr oylarida investit-
sion faollikning pasaygani kuzatilib, asosiy kapitalga 
o‘zlashtirilgan investitsiyalar hajmi 2019-yilning 
mos davriga nisbatan o‘sish sur’ati 91,8 %ni tashkil 
etdi. 2020-yilning yanvar-dekabr oylarida 202,0 
trln. so‘m asosiy kapitalga investitsiyalar o‘zlashtiri-
lib, ularning 65,4 %i yoki 132,0 trln. so‘mi jalb etil-
gan mablag‘lar hisobidan moliyalashtirilgan bo‘lsa, 
korxona, tashkilot va aholining o‘z mablag‘lari hiso-
bidan 34,6 % yoki 70,0 trln. so‘m moliyalashtirildi.
Jami investitsiyalar hajmida markazlashgan 
moliyalashtirish manbalari hisobidan moliyalashti-
rilgan asosiy kapitalga investitsiyalarning ulushi, 
2020-yilning mos davridagi ulushiga nibatan 8,0 % 
punktga kamayib, 19,5 %ni yoki 39 310,2 mlrd. 
so‘mni tashkil etdi. Mos ravishda, markazlashmagan 
moliyalashtirish manbalari hisobidan 162 289,9 
mlrd. so‘m yoki jami investitsiyalarning 80,5 % 
investitsiyalari o‘zlashtirilib, o‘tgan yilning mos dav-
ridagi ko‘rsatkichga nisbatan 8,0 % punktga ko‘pay-
di. Markazlshmagan investitsiyalar – 162 689,9 
mlrd. so‘m.
O‘zbekiston Respublikasi kafolati ostida xori-
jiy kreditlar – 22 467,1 mlrd. so‘m. Asosiy kapitalga 
o‘zlashtirilgan xorijiy investitsiya va kreditlar – 86 
647,0 mlrd. so‘m. To‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investit-
siya va kreditlar 64 179,9 mlrd. so‘m. 2020-yilning 
yanvar-dekabr oylarida korxona va tashkilotlarning 
o‘z mablag‘lari hisobidan moliyalashtirilgan asosiy 
kapitalga investitsiyalar – 51 911,3 mlrd. so‘m yoki 
jami asosiy kapitalga investitsiyalarning 25,7 %ini 
tashkil etdi.
Aholi mablag‘lari hisobidan jami asosiy kapi-
talga investitsiyalarning 8,9 %i yoki 18 077,8 mlrd. 
so‘mi o‘zlashtirildi. To‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investit-
siyalar hisobidan o‘zlashtirilgan investitsiyalar haj-
mi 28 740,5 mlrd. so‘mni tashkil etdi va 2019-yil-
ning mos davriga nisbatan 5,3 % punktga kamayib, 
14,2 %ni tashkil etdi. Shuningdek, tijorat banklari 
kreditlari va boshqa qarz mablag‘lari hisobidan 28 
520,9 mlrd. so‘m (jami asosiy kapitalga investitsiya-
larning 14,1 %ini tashkil etib, 2019-yilning mos 
davriga nisbatan 0,3 % punktga kamaydi), O‘zbekis-
ton Respublikasi kafolati ostidagi xorijiy kreditlar 
22 467,1 mlrd. so‘m (11,1 % va 3,1 % punktiga ka-
maydi), kafolatlanmagan va boshqa xorijiy investit-
siya va kreditlar 35 439,4 mlrd. so‘m (17,6 % va 7,6 
% punktga ko‘paydi), Tiklanish va taraqqiyot jam-
g‘armasi 1 814,6 mlrd. so‘m (0,9 % va 2,5 % punkt-
ga kamaydi), Respublika budjeti 13 081,3 mlrd. 
so‘m (6,5 % va 2,5 % punktga kamaygan), suv ta’mi-
noti va kanalizatsiya tizimlarini rivojlantirish jam-
g‘armasi tomonidan 1 947,2 mlrd. so‘m (1,0 % va 
0,1 % punktga ko‘payish) miqdorida asosiy kapital-
ga inestitsiyalar o‘zlashtirildi. Asosiy kapitalga in-
vestitsiyalar o‘sish sur‘atlarini moliyalastirish man-
balari bo‘yicha eng yuqori ko‘rsatkich kafolatlan-
magan va boshqa xorijiy investitsiya va kreditlarda 
kuzatilib, 2019- yilga nisbatan 63,2 % ga ko‘paydi.
Bunday yuqori o‘sishga sement ishlab chiqa-
rishni tashkil etish, elektron gaz hisoblagichlar,