Manasova Izumgul Syerdanovna Qosimov Xayriddin Olimovich ovqatlanishning gigienik asoslari

 
To`g’ri ovqatlanish uchun tavsiya etiladigan mahsulotlar ro`yxati: 
• Go`sht (tovuq go`shti, mol go`shti, buzoq go`shti), yog’siz baliq (ba'zida seld, kilka ham mumkin), 
tuxum (tovuq, bedana tuxumi). 
• Kefir (yog’siz qatiq), ryajenka (qizaribroq ivigan qatiq), yogurt, sut, tvorog, pishloq, sariyog’, 10 foizli 
qaymoq, smetana. 
• Suli yormasi, marjumak (grechka), so`k (psheno), perlovka, makaronlar (bug’doyning qattiq 
navlaridan), guruch, no`xat, loviya, yasmiq (chechevisa), non (butun donli bug’doydan), parhez noni (qora, 
xamirturushsiz, kepakli). 
• Sabzavotlar: pomidor, bodring, karam (oq karam, gulkaram, brokkoli), bulg’or qalampiri, lavlagi, 
qovoqcha, baqlajon, sabzi, qovoq, kartoshka, turp, rediska, piyoz. 
• Mevalar: olma, xurmo, nok, anjir, shaftoli, olxo`ri, banan, sitrus mevalar, avokado. 
• Ko`katlar: ismaloq, shivit (ukrop), petrushka, selderey, salat barglari, rayhon, ko`k piyoz va sarimsoq 
piyoz. 
• Yong’oqlar (yong’oq, bodom, yer yong’oq), qovoq urug’i, quruq mevalar (xurmo (finik), bargak, 
mayiz, qora olxo`ri), asal,steviya.
• Haftalik taomnoma (slesh orqali taomlarning variantlari ko`rsatilgan, tanlash ixtiyori o`zingizda)
«Ratsional ovqatlanish» deganda, mazali, to`yimli, yuqori kaloriyali taomlarni iste'mol qilishni nazarda 
tutadilar. Ayrim kishilar tartibsiz, ovqatlanish ritmiga amal qilmasdan (erta nahorda yoki kechqurun yotishdan 
oldin) taom iste'mol qiladilar. Lekin yuqoridagidan farqli o`laroq iste'mol qilinadigan taomlar organizm 
tiklanishini ta'minlasa, yo`qotilgan energiyaga bo`lgan talabni qondirsa, tarkibida zarur darajada oqsillar, 
yog’lar, uglevodlar, vitaminlar, mikro – makroelementlar, o`simlik tolalari saqlasa hamda oziq – ovqatlar va 

---

20 
ularning tarkibi, miqdori oshqozon – ichak tizimi fermentlari faolligi bilan mos kelsa ratsional ovqatlanish 
deb ataladi. Bir so`z bilan aytganda, iste'mol qilindigan oziq – ovqatlar insonning real ehtiyojlariga mos 
kelishi lozim. Ratsional so`zi lotin tilidan olingan bo`lib, keng ma'noni anglatadi va ovqat iste'mol qilishda 
maqsadga muvofiq, oqilona yoki mutanosib degan fikrlarni anglatadi. Hozirgi vaqtda ratsional ovqatlanish 
nazariyasi negizida taom iste'mol qilishni mutanosib ovqatlanish konsepsiyasi ishlab chiqilgan. Unga asosan 
iste'mol qilinayotgan oziq – ovqatlar tarkibida inson uchun zarur darajadagi oqsillar, yog’lar, uglevodlar, 
vitaminlar, mineral moddalar va suv bo`lishi kerak. Bunday yondashishning asosiy mohiyati har bir kishi 
sarflaydigan energiya organizmga tushayotgan quvvatga mos kelishidan, ovqat tarkibidagi moddalarni o`zaro 
mutanosibligidan, ovqatlanishni ma'lum son va oraliqda bo`lishidan iborat. Ushbu konsepsiyani quyidagi 
uchta qoidasi tafovut etiladi: Organizm tomonidan qabul qilinayotgan va sarflanayotgan energiyani hisoblash 
va u yoki bu taomning tarkibiy qismi qancha quvvatga ega ekanligini bilish. Har bir kishining bir kunda 
sarflayotgan energiyasi asosiy almashinuv, ovqatning spesifik - dinamik ta'siri va faoliyat turi majmuasidan 
iborat. Asosiy almashinuv quvvati – bu insonning jismoniy tinch holatda (masalan, uyquda) hayotiy muhim 
jarayonlari (hujayralarda modda almashinuvi, nafas olish, qon aylanishi, ovqat hazm bơlishi, asab tizimi) va 
mushaklar tonusini qo`llab – quvvatlash uchun zarur bơlgan energiya. U inson jinsi, bo`yi, tana vazni va 
tuzilishi, yoshi, ichki a'zolardagi gormonlar muvozanati hamda boshqa qator omillarga bog’liq. 
Shuningdek, asosiy almashinuv uchun zarur bo`lgan energiyaga yil fasli, iqlim ham sezilarli ta'sir 
ko`rsatadi. Tinch holatda organizm ehtiyoji uchun zarur bo`lgan quvvat tana mushaklari og’irligi va yog’ 
to`qimalari miqdori bilan ham uzviy bog’liq. Erkaklarda asosiy almashinuv ko`rsatkichi ayollarga nisbatan 10 
% ko`proq. Shuningdek, ularda tana vaznining 1 kg ga 1 soatda bir kkal energiya sarf etilsa, ayollarda bu 
ko`rsatkich 0,9 kkal ga teng. Ma'lumki, yosh ulg’ayib borgan sari insonda mushaklar kichrayishi kuzatiladi. 
Binobarin, unga mos ravishda asosiy almashinuv ko`rsatkichi ham kamayib boradi. Sovuq iqlim sharoitlarida 
va yuqori harorat bilan kechadigan ayrim kasalliklarda asosiy almashinuv ko`rsatkichlari bir muncha yuqori 
bo`lishini (tana haroratini 10 ga oshishi energiyaga bơlgan talabni 10 – 15 % ga ko`taradi) esda tutish lozim. 
Ovqatning spesifik - dinamik ta'siri – bu oziq – ovqatlarni organizmga singishi uchun sarflanadigan quvvat. 
Uning eng ko`pi (30 – 40 %) oqsillarni undan so`ng yog’larni (4 – 14 %) va nihoyat uglevodlarni (4 – 7 %) 
o`zlashtirish uchun sarflanadi. Turli xil oziq – ovqatlar ya'ni aralash tarkibli taom iste'mol qilganda asosiy 
almashinuv ko`rsatkichi 10 % ni tashkil etadi. Tibbiyotda boshqariladigan quvvat sarflash iborasi mavjud 

---

21 
bo`lib, bu jismoniy faollik natijasida yo`qotiladigan energiya hisoblanadi va 40 % ni tashkil etadi. Har bir 
insonning bir kecha – kunduzlik sarflaydigan energiyasidan kelib chiqib qabul qilinayotgan va sarflanayotgan 
energiya miqdoriga qarab ovqat ratsionini tuzish mumkin. Biz iste'mol qilayotgan ovqat mahsulotlari 
tarkibidagi bir gramm oqsil va uglevodlarning har biridan 4 kkal, yog’lardan esa 9 kkal energiya hosil bo`ladi. 
Har bir kishining asosiy almashinuv quvvati va ovqat mahsulotlaridan hosil bo`lgan energiyani bilgan holda 
qabul qilinayotgan va sarflanayotgan energiyani aniqlash hamda unga mos ravishda ovqat ratsionini tuzish 
mumkin. Bunday yondashish ovqatlanish konsepsiyasining qoidasiga javob beradi. Muvozanatlashtirilgan 
ovqatlanish. Iste'mol qilinadigan oziq – ovqatlar tarkibidagi oqsillar, yog’lar, uglevodlar, vitaminlar, mineral 
moddalar va suvning bir – biriga mutanosib (optimal) ravishda bo`lishi ovqatlanish konsepsiyasining ikkinchi 
qoidasi hisoblanadi. Ovqatlanish tartibini muvofiqlashtirish ushbu konsepsiyaning uchinchi qoidasi 
hisoblanib, o`z ichiga quyidagilarni qamrab oladi: Muntazam ovqatlanish; Ovqatlanishni kun davomida 
taqsimlash; Ovqatlanishlar soni va ular orasidagi vaqtlarn muvofiqlashtirish. Buning uchun quyidagilarga 
amal qilish tavsiya etiladi: Ovqatni kunning ma'lum vaqtida iste'mol qilish – bu shartli reflekslar hosil 
bo`lishiga imkon yaratadi hamda o`z navbatida organizmni ovqat qabul qilishga tayyorlaydi. Nonushta va 
tushlik, tushlik va kechki ovqatlar oralig’idagi vaqt 5 – 6 soatni tashkil etishi, mabodo uyqudan oldin 
ovqatlanish ishtiyoqi bo`lsa kamida 1,5 – 2 soat oldin taom qabul qilish kerak. Kunda 4 marotaba ovqatlanish 
- uning taxminan 25 % birinchi nonushtaga, 15 % ikkinchi nonushtaga, 35 % tushlikka, 25 % kechki ovqatga 
to`g’ri kelishi lozim. Kunda 5 yoki 6 marotaba ovqatlanishda mos ravishda ko`proq taom ertalablari va tushda 
kamroq qismi kechki ovqatga to`g’ri kelishi kerak. Ovqatlanganda uning takribiy qismiga e'tibor berish juda 
muhim. Oqsilga boy oziq – ovqatlar asab tizimi qo`zg’aluvchanligini oshirganligi sababli ularni kunning 
birinchi yarmida ya'ni inson faol harakatda bo`lgan davrda iste'mol qilish ma'qul. Aks holda uyquni qochiradi 
yoki chuqur uyqu holati yuzaga kelishiga to`sqinlik qiladi. Kechki ovqat kunlik ovqatlanishni kơp qismini 
tashkil etganda yog’larning oksidlanishi to`liq kuzatilmay semirishga moyillikni keltirib chiqaradi. Dunyodagi 
yetakchi ilmiy markazlarda olib borilgan kuzatuvlarda hayvon yog’idan va yuqori sifatli un mahsulotlaridan 
tayyorlangan taomlar hamda shirinliklarni me'yoridan ortiq tanovvul qilish, ovqatlanish tartibi va ritmiga amal 
qilmaslik oziq – ovqatlarning asosiy tarkibiy qismlari o`rtasidagi muvozanatni buzilishiga va oqibatda 
semizlik, yurak qon – tomir hamda boshqa qator a'zolar kasalliklar kelib chiqishiga olib kelishi 
tasdiqlanmoqda. Chunki ular qonda xolesterin (yog’simon zarrachalar) miqdorini oshishi, qon bosimini 
ko`tarilishi, miokard infarkti, bosh miyaga qon quyilishi yoki ishemik insul t (bosh miya va bơyin tomirlarida 
yog’lar o`tirib qolishi oqibatida unda qon aylanishining o`tkir buzilishi), qandli diabetga moyillik 
tug’ilishining asosiy sabablaridan biri hisoblanadi. Shu o`rinda aholi orasida tana vazni og’ir ya'ni semiz 
kishilarning tobora kơpayib borayotganligi tashvishli bir holdir. Bu nafaqat bizning respublikamizda balki 
butun dunyo aholisi orasida ham kuzatilmoqda. Turli manbalardan olingan ma'lumotlarga ko`ra, yer 
kurrasining 25 foiz, 40 yoshdan keyin esa 50 - 60 foiz aholisida ushbu jarayon qayd etilmoqda. Semizlik 
so`nggi yillarda tobora ko`proq o`smirlar orasida ham uchramoqda. Amerika Qo`shma Shtatlarida 35 foiz, 
Evropada esa 20 foizdan ortiq yoshlar ortiqcha tana vazniga ega. Ilmiy tadqiqotlarga ko`ra, agar tegishli 
chora – tadbirlar ko`rilmasa 2025 yilga borib semizlikka chalinganlar soni ikki barobarga ko`payishi mumkin. 
Shuning uchun har bir kishi imkon qadar jismoniy faol bo`lishga va ratsional ovqatlanishga intilmog’i lozim. 

---

22 
Semizlikning salomatlikka salbiy ta'sirini uzoq o`tmishda ham yaxshi bilishgan. Tibbiyotning otasi 
Gippokrat tomonidan “To`satdan o`lim oriq kishilarga nisbatan semizlarga ko`proq xos”, degan ibora 
miloddan oldingi to`rt yuzinchi yillarda aytilgan. Semizlik nafaqat insonlarning hayot sifati va uning 
davomiyligiga ta'sir ko`rsatadi, balki turli og’ir kasalliklarning kelib chiqishiga ham sabab bơladi. Semiz 
kishilarda yuqori qon bosimi, tomirlarga yog’ pilakchalari o`tirib qolishi va yurak ishemik kasalligi 2 - 4 
marta ko`proq uchraydi. Qandli diabetning kơproq 40 yoshdan oshgan insonlarda kuzatiladigan ikkinchi turi 
85 - 90 foiz hollarda ortiqcha tana vazniga ega bo`lganlarda rivojlanadi. Semizlikning yengil darajasida qandli 
diabet yuzaga kelish ehtimoli 3 marta, ơrta og’irlik darajasida 5 marta, o`ta semiz kishilarda esa 10 martaga 
oshadi. Boshqacha qilib aytganda, ortiqcha tana vazniga ega bơlgan kishilarda qandli diabetning ikkinchi turi 
bilan kasallanish ehtimoli juda yuqori. Bundan tashqari semizlik bo`g’im, jigar, ruhiy holatning o`zgarishi, 
venalarning varikoz kengayishi va boshqa kasalliklarning asosiy sababchilaridan biridir. Semizlikning inson 
organizmiga salbiy ta'sirini quyidagi oddiy bir o`xshatish yordamida bilish mumkin. Ma'lumki, har bir 
mashinaning tanasiga mos quvvatdagi motori bor. Jussasi kattaroq mashinaga kichkina mashinaga moslab 
chiqarilgan motorni qo`yish mumkin emas. Masalan, “nexiya”ga “matiz”ning motori qo`yilsa, nima bo`lishini 
hammamiz yaxshi bilamiz. Qolaversa, semiz insonning yuragi ham xuddi “neksiya”ga qo`yilgan “matiz”ning 
motori singari zo`riqib, qiynalib, ortiqcha kuch va chiranish bilan ishlaydi. Bu oqibatda organizmning tez 
charchashiga hamda turli kasalliklarga sabab bo`ladi. Hazrati Navoiy bobomiz va yana boshqa ko`plab 
allomalarimiz kam yyeyish, kam gapirish, kam kulish kabi fazilatlarni ko`p targ’ib etishgan. Hatto ba'zi 
ơrinlarda “Oldiga kelganni yemak – hayvonning ishi, og’ziga kelganni demak – nodonning ishi”, deya 
qattiqroq tegishganlar ham. Albatta, bu gaplar aslo bejizga aytilgan emas. Chunki ko`p yyeyish nafaqat 
insonni salomatligiga salbiy ta'sir etadi, balki aqliy va ma'naviy tarafdan zaiflashtiradi ham. Tơg’ri, bo`sh qop 
tik turmaydi, deganlaridek,y yeyish, ichish kerak. Bu tiriklik talabi. Ammo uning tartibi, me'yori bor. Bu 
xususida hammamiz yaxshi biladigan, ammo ko`p ham amal qilmaydigan o`gitni yana bir eslaylik: nonushtani 
o`zing ye, tushlikni do`sting bilan baham ko`r, kechki ovqatni dushmaningga ber degan iborani doimo yodda 
saqlashimiz kerak. Yuqorida bayon etilganlardan ko`rinib turibdiki, iste'mol qilinayotgan oziq - ovqat sifati, 
turi, miqdori, o`z vaqtida va ma'lum bir me'yorda ovqatlanish, inson to`laqonli hayot kechirishi uchun muhim 
omillardan biri hisoblanadi. Binobarin, shunday ekan u inson ish qobiliyatiga, hayot sifati va davomiyligiga 
ham sezilarli ta'sir ko`rsatadi. Mustaqillik yillarida Respublikamizda ilm - fan hamda texnikaning misli 
kơrilmagan darajada rivojlanishi, turmush farovonligining oshib borishi, asosiy xizmatlarni texnika 
zimmasiga yuklatilishi natijasida yuqorida ta'kidlaganimizdek aholi orasida nafaqat semiz, balki kamharakat 
insonlar soni ham tobora ko`payib borishiga olib kelmoqda. Aksariyat hollarda semizlik, yurak qon - tomir, 

---

23 
shu jumladan, yurak ishemik kasalligi yuzaga kelishida jismoniy faollikning pastligi va kamharakatlik asosiy 
sabablardan biri hisoblanadi. Aksincha, muntazam ravishda jismoniy faol hayot kechirish salomatlikka 
quyidagicha ijobiy ta'sir kơrsatadi: Yurak qon - tomir faoliyatini mo`tadillashtiradi va uning kasalliklari 
paydo bo`lishining oldini oladi; Jismoniy mashqlar bilan muntazam shug’ullanish sistolik (yuqori) va 
diastolik (pastki) qon bosimini 5 - 10 mm simob ustuniga pasaytiradi; Qonda yog’ almashinuviga ijobiy ta'sir 
etadi va yurak kasalliklariga olib keluvchi xolesterin miqdorini kamaytiradi; Organizmni energiyaga bo`lgan 
talabi va uning sarflanishini me'yorlashtiradi; Kayfiyatni ko`taradi va umumiy ahvolni yaxshilaydi; 
Uglevodlarga bo`lgan (qandli diabet paydo bo`lishiga) chidamlilikni oshiradi; Semirish, suyak - mushak 
kasalliklari va o`smalar paydo bo`lish xavfini kamaytiradi. Har bir inson sog’lom turmush tarzi va ratsional 
ovqatlanish tamoyillariga amal qilgan holda qator og’ir kasalliklarning oldini olishi mumkin. Haqiqatdan ham, 
Jahon sog’liqni saqlash tashkilotining so`nggi ma'lumotlariga ko`ra, inson salomatligi va uzoq umr ko`rishi 
10 foiz hollarda tibbiyotga, 20 foiz hollarda uning nasliga, 20 foiz hollarda tashqi ta'sirlarga (ekologik, 
iqtisodiy va boshqalar), 50 foiz hollarda esa, uning hayot tarzi va odatlariga (jismoniy faollik, chekish, spirtli 
ichimliklrni suiste'mol qilish, ortiqcha tana vazni va boshqalar) shu jumladan ovqatlanish tartibiga bog’liq. 
Mamlakatimiz mustaqilligining dastlabki kunlaridan boshlab xalq xo`jaligining turli sohalarida, jumladan, 
aholi salomatligini mustahkamlash borasida ham Respublikamiz Prezidenti Islom Abdug’anievich Karimov 
tomonidan chiqarilgan farmon va qarorlarga asosan tub islohotlar amalga oshirilmoqda. Qator farmon va 
qarorlar sog’liqni saqlash tizimini takomillashtirish hamda aholi o`rtasida sog’lom turmush tarzi va uning 
negizlaridan birini tashkil etuvchi ratsional ovqatlanishni keng targ’ib qilishga qaratilgan. Oziq - ovqat 
mahsulotlari organizmimizni mo’tadil darajada ushlab turuvchi manba (yoqilg’i) hisoblanadi. Ammo, biz bu 
manbadan ko’r – ko’rona emas, balki ongli va ilmiy asoslangan holda foydalanishimiz kerak. Bu barcha 
yoshdagi aholi uchun juda zarur. Demak, to’laqonli hayot kechirishi uchun har bir inson ratsional 
ovqatlanishga amal qilgan holda o’z vaqtida, me'yorida va yoshga mos ravishda ovqatlanishi muhim 
ahamiyatga ega. Inson yoshi ulg’ayib borgan sari jismoniy harakatlar, ovqatlanish va kun tartibi bir so’z bilan 
aytganda sog’lom turmush tarzi olib borish ham unga mos ravishda bir muncha ơzgarishi lozim. Shu o’rinda, 
qarish tabiiy jarayon va biologik qonuniyat ekanligini ta'kidlab o’tmoqchimiz. Uning natijasida organizmdagi 
bir qator fiziologik va biokimyoviy reaksiyalarning sustlashishi, tashqi ta'sir omillariga chidamlilikning 
pasayishi hamda organizmning barcha tizimlarida kuchsizlanish kuzatiladi.

---

24 
Bundan tashqari yosh o’tib borgan sari jag’ va tishlardagi o’zgarishlar ovqat luqmasini chaynashni 
qiyinlashtiradi, kasallanishga moyillik tug’ilib ba'zi kishilarda bir vaqtning o’zida bir necha a'zo va tizimlarda 
turli xil xastaliklar yuzaga keladi. Shuning uchun mahsulotlarni tanlash va taom tayyorlashda bularning 
barchasini e'tiborga olish lozim. Binobarin, shunday ekan ularning ovqatlanish tartibi hamda uning tarkibi 
yoshlarnikidan bir muncha farq qiladi. Bularning barchasi tibbiyot asoschisi Gippokratning «Iste'mol 
qilayotgan taomingiz dori vazifasini ơtasin, doringiz taomdan iborat bo’lsin» deb ta'kidlagan so’zlariga amal 
qilish lozimligini tasdiqlaydi. Yuqorida ta'kidlaganimizdek, tibbiy nuqtai nazardan kunda 4 marotaba va har 
kuni bir vaqtda ovqatlanish maqsadga muvofiq. Bunday tartibga amal qilish ozuqalarning yaxshi hazm 
bo’lishi uchun imkoniyat yaratadi. Taom qabul qilish miqdori va sonining ko’payishi ovqat hazm qilish 
markazi qo’zg’aluvchanligini kamaytiradi va ishtahani susaytiradi. Kunda 4 marotaba ovqatlanganda 
taxminan 600 – 700 kkal birinchi nonushtaga, 300 – 400 kkal ikkinchi nonushtaga, 900 – 1000 kkal tushlikka, 
600 – 700 kkal kechki ovqatga to’g’ri kelishi lozim. Yoshi 50 dan oshgan kishilar iste'mol qiladigan oziq – 
ovqatlarning kaloriyasi 2500 – 2600 dan oshmasligi va yog’ hamda shakar miqdori keskin chegaralanishi 
kerak. Shu o’rinda kechki ovqat uyqudan kamida 2 – 3 soat oldin iste'mol qilinishi kerakligini alohida 
ta'kidlamoqchimiz. Go’sht va baliqdan tayyorlangan taomlar (shu jumladan, yog’li) asosan ertalab va kunduzi 
iste'mol qilinishi lozim. Kechki ovqat tarkibida osh tuzi keskin chegaralanishi, kơproq sutli taomlar bơlishi 
maqsadga muvofiq. Chunki ular uyqu vaqtida organizmning fiziologik faolligini o’zgartirmaydi. Ulardan 
farqli o’laroq tuzli va go’shtli ovqatlar yurak qon – tomir hamda nafas tizimiga salbiy ta'sir ko’rsatib, qon 
bosimini, yurak urish va nafas sonini pasayishi emas, aksincha ko’payishiga olib keladi. Iste'mol qilinadigan 
oziq – ovqatlarning tolalarga (qora, quritilgan hamda bir kun oldin pishirilgan non va boshqalar), 
vitaminlarga, kaliy va magniy tuzlariga boy bo’lishi hamda taomlarni o’simlik yog’ida tayyorlanishi qon 
tomirlarda skleroz rivojlanishiga to’sqinlik qilishini esdan chiqarmaslik kerak. Kunlik taomnomada sabzavot 
va mevalardan tayyorlangan salatlar, vinegretlar, karam, pomidor, bodring, qovoq, kabachka, kashnich yetarli 
darajada bo’lishi; dukkaklilar ya'ni no’xot, loviya, mosh shuningdek, turli qơziqorinlar chegaralangan 
miqdorda ishlatilishi lozim; pishloq va tvorogning ham yog’sizlantirilgan sutdan tayyorlanganlaridan 
foydalanish maqsadga muvofiq. Ichish uchun achchiq bơlmagan choy, meva sharbatlari, o’tli damlamalar 
tavsiya etiladi. Bir so’z bilan aytganda ovqat ratsioni turli – tuman bơlishi va ular inson organizmiga ijobiy 
ta'sir kơrsatishi qarilik va kasallikka olib keluvchi jarayonlarni to’xtatishi yoki sekinlashtirishi kerak. 
Barchamiz oynai jahondagi eshittiruvlarda, o’zaro muloqotlarda va qator boshqa shunga o’xshash holatlarda u 
yoki bu kishi shaxsiyati to’g’risida aytilgan ma'daniyatli yoki ma'daniyatsiz inson ekan degan iboralarni 
eshitib turamiz. Shu o’rinda ma'daniyatli inson deganda nafaqat, uning odob – axloqi, bilimi, jamiki ijobiy 
xususiyatlari shu jumladan, biz yuqorida keltirgan va ratsional ovqatlanish deb atalgan ma'daniyat ham 
tushiniladi. Ushbu ma'daniyatni bolalarimiz va yoshlarimizga uni yoshlikdan odob – axloqqa tarbiyalash bilan 
bir qatorda muntazam singdirib borish kerak. Buning uchun eng avvalo, ơzimiz ularga o’rnak bo’lishimiz 
lozim. Serquyosh Respublikamiz hududida inson salomatligi uchun zarur bo’lgan barcha dehqonchilik 
mahsulotlari ya'ni shirin – shakar mevalar, vitaminlarga boy poliz ekinlari, ko’katlar va boshqa o’simliklar 
yetishtiriladi. Ular yilning to’rt faslida ham mehmondo’st xalqimiz dasturxonini bezab turadi.

---

25