Mantik tariHİnde râZİ İbrahim Çapak* Giriş

ÖZ
MANTIK TARİHİNDE RÂZİ
Râzi, İslam dünyasının yetiştirdiği en öneli âlimlerden biridir. Kelam, fıkıh 
tefsir, mantık, felsefe ve tıp gibi birçok ilimle ilgilenmiştir. Râzi’nin mantıkla 
ilgili birçok eseri bulunmaktadır. O, mantığın bütün konularını ayrıntılı bir şekil-
de ele almaktadır. Biz bu çalışmada Râzi’nin mantık tarihine değindikten sonra, 
onun ana hatlarıyla mantık anlayışı özellikle de tasavvur, tasdik, kavram, kav-
ramın delaleti, beş tümel, kategoriler tanım ve akıl yürütme üzerinde duracağız.
Anahtar Sözcükler: Razi, mantık, tanım, akıl yürütme 
ABSTRACT
RAZI IN THE HISTORY OF LOGIC
Razi is one of the most prominent scholars in the Islamic world. He con-
cerned with many science, kalam, fiqh, tafsir, logic, philosophy, medicine and 
so on. Razi wrote many works of logic. Razi examines in detail all the issues of 
logic. In this study primarily we will discuss the perception of Razi in the history 
of logic. Later, we will focus on apprehension, affirmation, concepts, signifations 
(ad-dalâlât), five universal, categories, definition and reasoning.
Keywords: Razi, logic, definition, reasoning
, 

---

Felsefe Dünyası
64
KAYNAKLAR
• Ali Durusoy, “İbn Sînâ’nın ‘el-Mûcezü’s-Sağir Fi’l-Mantık’ Adlı Risalesi”, 
Marmara Ünv. İlahiyat Fak. Derg., Sayı: 13-14-15, İstanbul 1997.
• Aristoteles, Kategoryalar, (Çev. Hamdi Ragıp Atademir) İstanbul 1995.
• …………., Topikler, (Çev. H. Ragıp Atademir) İstanbul 1996.
• Bekir Topaloğlu, Kelam İlmi, İstanbul 1991.
• Fahreddin Râzi, el-Muhassal (Nusreddin Tusi’nin telhisi ile birlikte) (tahk. 
Taha A. Sa’d), Kahire, Trhz.
• …………, Kelam’a Giriş (el-Muhassal), (Çev. Hüseyin Atay), Ankara 2002, 
• …………., Me’alimü Usuli’d-Din, Matbaatu Haseniyye, Mısır 1323.
• …………, İslâm İnancının Ana Konuları (Meâlimu Usuli’d-Din), Çev. Nâdim 
Macit, Erzurum 1996. 
• …………, Lübabu’l-İşârât, (Thk. Muhammed Şehabi), Tahran 1339
• Fahrettin Olguner, Üç Türk İslâm Mütefekkiri, İstanbul 1984.
• Fârâbî, Kategoriler. İslâmic Philosophy içinde, C. 11, Frankfurt 1999.
• Fazlur Rahman, İslâm, (Çev. Mehmet Dağ, Mehmet Aydın) Ankara 1992.
• Gazâlî, el-Mustasfa min İlmi’l-Usul, Mısır h. 1322.
• …….., İslâm Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi (el-Mustasfa), (Çev. 
Yunus Apaydın), Kayseri 1994.
• ………, Mi’yaru’l-İlm, (nşr. S. Dünya), Kahire 1961.
• İbn Haldun, Mukaddime, Mısır 1957.
• İbn Sînâ, en-Necat, (tahk. Sabri el-Kurdi), Mısır h. 1331.
• İbrahim Çapak, Gazâlî’nin Mantık Anlayışı, Ankara 2005.
• İbrahim Çapak, “Fahreddin Râzi’nin İslâm Mantık Tarihindeki Önemi ve Bazı 
Mantık Konuları Hakkındaki Görüşleri”, Dinî Araştırmalar, 2005, cilt: VIII, 
sayı: 23.
• İbrahim Çoşkun, “Nazari Bilgi ve Fahreddin er-Râzi’nin Bilgi Sisteminde 
Nazari Bilginin Yeri” Kelamda Bilgi Problemi/ Sempozyum içinde, Bursa 
2003.
• İbrahim Emiroğlu, Klasik Mantığa Giriş, Ankara 2004.
• Jean Nicod, Tümevarımın Mantıksal Problemi (Çev. Tahir Yaren), Ankara 
2003. 
• Mohd Farid Mohd Shahran, “el-Râzi’s Works on Logic and Their Influence on 
Kelam”, Al-Shajarah, 7/2, 2002.
• Muhammed Abid el-Cabiri, Arap-İslâm Kültürünün Akıl Yapısı, (Çev. Burhan 
Köroğlu, Hasan Hacak, Ekrem Demirli) İstanbul 2000.

---

65
Felsefe Dünyası
• Muhit Mert, “Kelamcıların Tanım Kuramları”, Kelam Araştırmaları 1: 2 
(2003). 
• Necati Öner, Klasik Mantık, Ankara 1996.
• Necip Taylan, Mantık Tarihçesi Problemleri, İstanbul 1996.
• Nicholas Rescher, The Development of Arabic Logic, London 1964.
• Salih ez-Zerkan, Fahreddin er-Râzi, Kahire 1963,
• Seyyid Hüseyin Nasr, “Fahreddin Râzi” (Çev. Burhan Köroğlu), Klasik İslâm 
Filozofları ve Düşünceleri (Edt., M. M. Şerif) içinde, İstanbul 1997.
• Süleyman Uludağ, Fahrettin Râzî, Ankara 1991. 
• Tahir Yaren, Kıyasların Yapısı, Ankara 2003. 
• Y. Şevki Yavuz, “Fahreddin er-Râzi”, DİA, C. 12.