Markaziy Osiyo davlatlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi

2-asosiy savol bayoni: Aholisi va mehnat resurslari. 2006 yil ma’lumotiga ko’ra Qirg’iziston Respublikasinnng aholisi 5,2 mln kishini tashkil etdi. 1913 yilda respublika hududida 1 mlndan kam aholi qayd qilingan. Demak, shu yillar davomida aholi soni 5 baravar ko’paygan. 60-yillar boshlarigacha Qirg’izistonda aholi tabiiy ko’payish va ko’chib keluvchilar hisobiga ancha tez o’sdi. Keyingi davrlar davomida tug’ilishning va ko’chib keluvchilarning kamayishi hisobiga aholining o’sish sur’atlari sekinlashib bordi. Buning ko’p hollarda asl sababi respublika aholisining milliy tarkibida ko’riladi.
Aholisi milliy tarkibining asosiy hususiyatlaridan biri, xuddi qo’shnisi Qozog’istonga o’xshash, unda evropalik millat vakillari, birinchi navbatda ruslar hissasining kattaligidir. So’nggi davrlar davomida respublika aholisi tarkibida qirgiz va rus millatlari hissasining o’zgarib borishi ma’lumotlarini keltiramiz: 1959 yilda aholi ro’yxati ma’lumotlarita ko’ra qirg’izlar hissasi 40 %, ruslar hissasi esa 29,8 % edi. Bu kursatkichlar 1970 yilda o’z navbatida 43,8 % va 29,2 %, 1979 yilda esa 48 % va 25 % , 2000 yilda 64,6 % va 12,5 %ga teng bo’ldi. Shuningdek, o’zbeklar 16%, ukrainlar va nemislar har birining hissasi 1 % ni tashkil qiladi. Shu bilan birga qozoqlar, tojiklar, uyg’urlar, dunganlar, yahudiylar, tatarlar va boshqa millat vakillari aralash yashaydi. Qirg’izistonda yashayotgan yirik milliy guruhlardan ruslar asosan Shimoliy Qirg’izistonda, o’zbeklar esa Janubiy Qirg’izistonda (ular o’z hududlarida jami aholining 1G’3 qismiga yaqinini tashkil qiladi) joylashganlar.
Respublika aholisi ancha notekis joylashgan. Har 1 km² maydonga Markaziycha 26 kishidan to’g’ri kelgani holida, aholi eng zich yashaydigan Farg’ona va Chu vodiylarida (respublika aholisining bu hududlarda 3G’4 qismi yashaydi) bu ko’rsatkich 100-150 kishiga, Farg’ona vodiysining intensiv dehqonchilik rayonlarida esa 150-200 kishiga to’g’ri keladi. Asosiy aholi manzilgohlari dengaz yuzasidan 1500 m gacha bo’lgan balandliklardagi tog’ oralig’i vodiylarida joylashgan. Undan baland hududlarda aholi zichligi keskin pasayib boradi va hududining 1G’3 qismini tashkil qilgan baland tog’ rayonlarida aholi deyarli yashamaydi.
Urbanizatsiya darajasi ko’pchilik Markaziy osiyo davlatlariga o’hshash unchalik yuqori emas (38%). Eng yirik shaharlari Bishkek (600 ming kishi) va O’sh (226 ming kishi), qolgan shaharlari Markaziy va kichik shaharlar guruhiga kiradi.