Marketing mix Bajardi: Sultonov Muhriddin Toshkent 2016 Reja

Marketing-miksning moxiyati va elementlari. 
Zamonaviy bozorda sezilarli ahamiyat kasb etayotgan marketingning yana bir 
turi bo`lib, xaridor (iste`molchi)ga yo`naltirilgan marketingdir. Bu turdan uncha 
katta bo`lmagan ishlab chiqaruvchilar foydalanganlari ma`qul, chunki bu sohadagi 
tadqiqotlar, odatda, xaridorlarning qiziqtirishlari va xohishlarini o`rganishga 
yo`naltirilgan bo`ladi. Bunda shu muhimki, iloji boricha iste`molchi o`zi nima 
xohlaydi va nimaga pul to`lashga tayyorligini aniqroq belgilashdan iborat. Biroq 
marketingning bu turga mo`ljalni olish muayyan tavakkalchilik bilan bog`liq, 
chunki iste`molchini topish, hali korxonada kerakli tovar mavjud degani emas. 
O`zbekistonning shakllanayotgan bozori uchun bozorga ta`sir ko`rsatuvchi eng 
muhim omillarni tadqiqotlarni olib borish ma`quldir. U “marketing-miks” deb 
ataladi. 
Marketing-miks ( marketing majmui ) bu marketing vositalaridan 
kombinatsiyalashhgan va muvofiqlashgan xolda foydalanish 
Marketing-miks bu vositalar va parametrlarning shunday jamlanmasiki uning 
yordamida marketologlar mijozlarini eng maqbul tarzda qatnashishga xarakat 
qiladilar. Boshqacha qilib aytganda, marketing majmui deganda marketingni 
doimiy nazorati ostida bo’lgan muvofaqiyatli foyd`alanishdagi o’zgaruvchilar 
jamlanmasi tushuniladi. 
Bu tur marketing bozoriga ta`sir o`tkazuvchi to`rt omilning ahamiyatini 
aniqlashga qaratilgan, bu to`rt omil – tovar, narx, uning bozordagi ahamiyati va 
uning harakatlanishi bo`yicha tadbirlar tizimi. Bunday yo`l tutish inglizcha to`rt 
termin – “produkt”, “price”, “place” va “promotion” birinchi xaftalari bilan “4p” 
deb ataladi. Marketing – miks, amalda, moliyaviy, xom-ashyo, mutaxassis xodim 
va ishlab chiqaruvchilar boshqa imkoniyatlarini xaridorlar ixtiyoji hamda talablari 
bilan o`zaro aloqasini ta`minlashni anglatadi. 
Marketing – miks barcha ichki va tashqi faktorlarni bozorga mujassama ta`sirini 
to`la ravishda ta`minlaydi va bunda marketing asosiy elementlarini qamrab oladi: 
- tovar siyosati (tovar pul (assortiment)) qismi sifatida qaraladi, uning 
barcha tavsiflari esa har tomonlama baholanadi; 
- narx siyosati (muayyan tovarga nisbatan mavjud sotuv omillari va 
sharoitlari); 
- taqsimlash siyosati (tovarni bozorga yetkazib berish vositasi va shakllari, 
tovarni omborlarga joylashtirish hamda harakatlanish yo`llari tahlil 
etiladi); 

---

kommunikativ siyosat (reklama, tovar harakatlanish vositasi shakli, korxonalar 
ijobiy imidjini yuzaga keltirish bo`yicha mujassama tadbirlar). 
 

 
Marketing – miksni amalda tadbiq etish marketing boshqa turlariga qaraganda 
ancha murakkab ish. Biroq, O`zbekiston marketolog (bozorshunos)lari, 
menejmentlari va tadbirkorlari uchun bozor munosabatlari bo`yicha jahon 
tajribasini, boshqaruvning eng zamonaviy usul va xillarini qunt bilan o`rganishga 
to`g`ri keladi, chunki shundagina o`tish davri bir qadar qisqaradi, sanoati 
rivojlangan mamlakatlar erishgan xo`jalik yuritish darajasiga juda yaqinlashtirib 
keladi. 
”4P” nazariyasi xozirgi kunga kelib o’z mazmun moxiyatini kengaytirib o’z 
sonini 24 taga yetkazdi(1-jadval). 
1-jadval 
N
o 
“P” 
1 
Product 
Maxsulot
2 
Price 
Narx 
3 
Promotion 
Maxsulotni xarakatlantirish
4 
Place 
Joy 
5 
People 
Sotuvchi va xaridorlar 
6 
Package 
Qadoqlash 
7 
Purchase 
Xarid 
8 
Personal 
Personal 
9 
Process 
Jarayon 
10 
Politics 
Kompaniya siyosati 
11 
Public relation’s 
Ommalashtirish 
12 
Plan 
Rejalashtirish 

---

13 
Power 
Hukmronlik 
14 
Position 
Joylashtirish 
15 
Press 
Pressa,OAV 
16 
Phychology 
Psixologiya 
17 
Prestige
Prestij 
18 
Purpose 
Maqsad 
19 
Presentation 
Prrezentatsiya 
20 
Provider’s 
Yetkazib beruvchilar 
21 
Presage 
Intuitsiya 
22 
Potential 
Imkoniyatlar 
23 
Progress 
Rivojlantirish, yuksalish 
24 
Probe 
Tadqiqot 
 
Xizmatlar uchun marketing miks 
Xizmatlar xar bir mijoz talabiga mos ravishda turlicha shaklda bo’lishi mumkin. 
Xizmatni standartlashtirish juda xam qiyin.Xizmatlarning nomoddiy ekanligi va 
tarkibining o’zgarib turishi sifatini standartlashtirishva o’lcahm imkoniyatini 
pasaytiradi. Xizmat sifatini baxolashda mijozlarning yuqori sifatli xizmat qanday 
bo’lishi keragligi xaqidagi fikri xisobga olinishi kerak. 2- jadvalda xizmat sifatini 
belgilovchi omillar ro’yxati keltirilgan.
2-Jadval 
№ 
Mezon 
Tavsif 
 
1.
Doimiylik 
Sifat barqaror va doimiy bir xilda bo’lishi kerak 
2. Masuliyat 
Xodimlar xizmatini ishtiyoq va qiziqish bilan 
qilsinlar 
3. Ixtisos 
Xizmat to’gri bajarilgani uchun kerakli bilim va 
hunarga ega bo’lishi zarur 
4. Qabul qilish 
Xizmat yetkazuvchi bilan bog’lanish va uchrashish 
oson bo’lish 
 
5. Mulozamat 
Xizmatni iltifotli, xurmatini o’z joyiga qo’yadigan, 
samimiy bo’lishi va do’stona kayfiyatda ishini 
bajarishi lozim
6. Komunikatsiya 
Xizmat ko'rsatuvchi mijozlarga qulok solishi, ularni 
har bir yangilikdan boxabar etishi va ular 
tushunadigan tilda gapirishi zarur

---

 
7. Ishonch 
Xizmatchi ishoniladigan, amonatli va to'g'riso'z 
bo'lishi zarur 
 
8. Xavsizlik 
Xizmatchi mijozni xavf, tavakkal va gumondan 
himoya qilishi zarur. Shaxsiy ma'lumotni e'lon 
qilmasligi kerak 
 
9. Anglash 
Xizmatchi mijoz nimani istashi va nimaga ehtiyoji 
borligini anglashi zarur 
 
10.
Moddiy Vositalar 
Sifatli xizmat etkazish uchun zamonaviy uskuna, 
vosita va materiallar bo'lishi zarur