Marketingni boshqarish

Ombor logistika
Ombor logistikasi - omborlarni boshqarish, saqlash uchun materiallarni qabul qilish tartibi, bevosita bunday saqlash va keyinchalik sotish uchun tovarlarni etkazib berish. Ushbu sub-sektorning vazifalari qatorida: omborxona iqtisodiyotining vakolatli tashkiloti, saqlash uchun saqlanadigan tovarlarni joylashtirish. Omborda ishlash jarayoni uch bosqichga bo'linadi:
tovarlarning zaxiralarini ta'minlash, bunday zaxiralarni hisobga olish va ularni nazorat qilish;
yuklarni qayta ishlash va to'plash, zarur hujjatlarni rasmiylashtirish, ichki omborxonani tashish, tovarlarni saqlash;
buyurtma yig'ish, tovarni iste'molchilarga yetkazib berish, buyurtmachilarning buyurtmalarini to'g'ri to'ldirish, mijozlarga xizmat ko'rsatish va omborni nazorat qilish.
Bojxona rasmiylashtiruvi
Chet eldan va chet eldan keladigan tovar oqimining logistik boshqaruvi bojxona deb ataladi. Bojxonachilar mutaxassislari quyidagi vazifalarni hal qilishadi:
yuklarni baholash;
bojxona deklaratsiyasini ro'yxatdan o'tkazish;
yuklarning muvofiqligini tekshirish, yuzaga kelishi mumkin bo'lgan muammolarni hal qilish;
tovarlarni tashish;
agar zarur bo'lsa, keyingi sertifikatlash;
qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilish;
bojxona rasmiylashtirilgandan so'ng tovarlar bilan birga ishlash.
Logistik vazifalar
Logistika funktsiyalari nimadan iborat, vazifalar uchun bu nimani anglatadi - batafsilroq ko'rib chiqamiz:
Integratsiyalash - birlashtirilgan mahsulotlarni ayirboshlash tizimini shakllantirish. Tovarlarning harakatlanish bosqichlarining birortasi alohida hisobga olinmasligi kerak, ularning barchasi tovar ayirboshlashning yagona jarayonining bir qismidir. Logistika ta'minot, ishlab chiqarish, marketing bosqichlarini yagona, bo'linmas jarayonlar bilan birlashtiradi.
Tashkilot - tovar ayirboshlash jarayonida ishtirokchilar o'rtasidagi o'zaro aloqalar va harakatlarni muvofiqlashtirish.
Boshqarish - tovar ayirboshlash jarayonini ta'minlash. Logistika va menejmentning bo'linmasligi, mahsulot yoki xizmatlarning barcha harakatlari vakolatli boshqaruv jarayonidir.
Logistika murakkab ishlab chiqarish-sotish komplekslarini o ‘rganadi, bu komplekslar ta ’minot, asosiy ishlab chiqarish, transport va sotuv sohalarida tashkiliy-iqtisodiy faoliyatni amalga oshiradi. Bu komplekslarning o‘ziga xos xususiyatlari quvidagilardan iborat: asosiy vositalar va ishchi guruhlarning katta maydonga tarqalganligi; texnik vositalar asosiy qismining yuqori fond sig‘imi; logistik tizim elementlari ba’zilarining mobilligi va boshqalarining m a’lum jug‘rofik mintaqaga qattiq bogTiqligi; katta miqdordagi aralash tizimostilar (yuk jo ‘natuvchilar, yuk qabul qiluvchilar, resurslarni yetkazib beruvehilar va hokazo) ishining natijasiga bog‘liq. Ko‘rib chiqilgan xususiyatlar logistik tizimda moddiy va axborot oqimlarining o‘tishiga va hajmiga ta’sir qiladi hamda material o'tkazuvchi zanjiming alohida bo‘g‘inlari o'rtasida yuzaga keladigan tashkiliy va iqtisodiy munosabatlar tabiatini aniqlaydi. Fan sifatida logistikaning predmeti bo‘lib tovar harakati sohasida xarid, ishlab chiqarish va mahsulotni sotish bosqichlaridagi tashkiliy-iqtisodiy munosabatlar xizmat qiladi. Logistika fan sifatida logistik tizim larni tashkil etishning umumiy xususiyatlari ni, qonun va qonuniyatlarini o ‘rganadi. 6 Logistikaning fan sifatida tuzilmasi b o lib tovar harakati jarayoniga tegishli bo'lgan qonuniyatlar va aloqalarni oTnatish hisoblanadi. Bu moddiy va axborot oqimlarini boshqarishning samarali shakl va uslublarini amaliyotda aniqlash va qoilash maqsadida amalga oshiriladi. Logistika fanining umumiy uslubi bo'lib tadqiqotning dialektik uslubi hisoblanadi. Aniq masalalar yechimini topish uchun fanda li/imli yondashuv, amallarni tadqiqot qilish uslublari va tizimlar 11a/ariyasidan foydalan iladi. Atama tarixi. Logistika tushunchasi o‘zinining tarixiga ega. Qadimgi greklar logistika deb hisob-kitoblami amalga oshirish san’atini tushunishardi. Maxsus davlat nazoratchilarini logistlar dob atashardi. Qadimgi Rimda esa logistika deb mahsulotlar laqsimoti tushunilardi. Keyinchalik logistika atamasi harbiy qo‘shinlarning joylashishi va harakatlanish amaliyotini tasniflashda ishlatila boshladi. r.ramizning IX—X asrlarida yashagan Vizantiya imperatori Leon V, o'zining harbiy ish bo'yicha kitobida «logistika» atamasini «front orli, qo‘shinlarning ta’minoti» ma’nosida ishlatadi1. O'zbekiston tarixiga kelsak, logistika masalalariga buyuk s;irkarda Sohibqiron Amir Temur armiyasida katta ahamiyat qaratilgan. Amir Temur armiyasi tashkiliy va harbiy tuzilishda, •hunindek, jang olib borish usullari borasida eng katta va qudratli .1 rmiya edi. Amir Temur o‘z armiyasini yetti kolga (korpusga) boigan. Ularga amirlar, shahzodalar qo‘mondonlik qilishgan va markaz, o£ng, so l, qanvuldan joy oiganlar. Ba’zi kollar Amir I c-mur tomonidan zaxiraga ehtiyot uchun ajratilgan. Bunday lartib qanotlarnigina emas, balki markazni ham birm uncha kuchaytirgan. Markaz ixtiyorida ilg'or, qanvul va ehtiyot qismlar bolib, u jang taqdirini hal etgan2. Qo'shinni to ‘plash va ularni taqsimlash bilan tavochilar shug'ullanishgan. Yurish davrida har bir askar o‘zi bilan kamon va 30 ta o‘q, chapar va to‘ra, qilich va bir oyga yetarli ozuqa 1 Umarova D.M., Bo ‘rcnova M.A., Zuxurova N.A. Logistika. 0 ‘quv qo‘llanma. Г.: TATU, 2007. 83-b. Ахмедов Б. Тарихдан сабокдар. — Т.: 1992. 7 olishi lozim bo‘lgan. Har bir askar ikki ot, har o\n lcishi o‘zi bilan birga bir biyma (chodir), ikki soyabon, bir bei, o‘roq, arra. Tabar, yuz dona igna, arqon, charm mesh, qozon olgan. XIX asrboshida, Napoleon urushlari davrida logistikaga zaxiralami rejalashtirish, tashish va qo‘shin ta’minotini boshqarish to ‘g‘- risidagi fan sifatida qaralardi. Sankt-Peterburgda 1850-yilda nashr etilgan «harbiy ensiklopedik leksikon»iga asosan Rossiyada XIX asr o‘rtala.rida logistika deb qo'shinlarning dushman yaqinida ham, o‘zagida ham harakatlanishini boshqarish va ularning frontorti ta ’minotini tashkil etish san’ati tushunilardi. Harbiy logistikaning rivojlanishida yangi bosqich ikkinchi jahon urushi davomida vujudga keldi, bunda logistik qarashlar janglami tayyorlash va rejalashtirishda keng qo‘llanila boshladi. XX asrning 50-yillarida moddiy oqimlarni boshqarish masalalari harbiy logistikada qollaniladigan uslublar yordamida hal etilishi mumkinligi tan olindi. XX asrning 70-yillari boshida turli mamlakatlar iqtisodiyotida logistik qarashlar keng qo‘llani!a boshladi. Asta-sekin logistika va logistik boshqaruv tushunchalari turli shakllarga ega bo‘ldi va ishlab chiqarish hamda tovar almashinuvining turli xil tarmoqlariga kirib bordi. Bugungi kunda logistikaga moddiy oqim larni boshqarish sifatida qaraladi. O'z davrida Sharq bilan G ‘arbni bog lab turgan Buyuk Ipak Yo‘li orqali bo‘ladigan turli xil tovar almashinuvi hamda savdo-sotiq jarayonlarida logistika elementlarini yaqqol ko'rish mumkin. Logistika tushunchasini tasniflashda bir nechta qarashlar mavjud. Ularning ko'pchiligi bu tushunchani moddiy oqim va axborot oqimi bilan bog‘lashadi. Logistikaning barcha tasniflarini ikkita guruhga ajratish mumkin. Ulardan biri logistikani xo'jalik faoliyatining bir yo‘nalishi sifatida tushuntiradi, u ishlab chiqarish va tovar almashinuvi sohalarida moddiy va axborot oqimlarini boshqarishdan iborat. Ikkinchisi — logistikani ilmiy yo‘nalish sifatida oiganadi, u moddiy va axborot oqim larining sam aradorligini oshirishning yangi imkoniyatlarini qidirish bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog'liq. Adabiyotlarda logistikaga xo‘jalik yuritishning ilmiy-amaliy yo'nalishi sifatida yondashish keng tarqalmoqda. Bu yondashish ishlab chiqarish va tovar almashinuvi sohalarida moddiy va axborot oqimlarini samarali boshqarishdan iborat. Rossiyada 1995-yilda nashr etilgan logistika bo'yicha ilmiy lug‘atda logistikaga quyidagicha tasnif berilgan: «Logistika — ishlab chiqarish korxonasigacha xomashyo va materiailarni yetkazib berish, xomashyo, materiailarni, yarimlayyor mahsulotiarni qayta ishlash, tayyor mahsulotni iste’molchigacha yetkazib berish hamda zarur m a’lumotni qayta ishlash, saqlash vajo‘natish jarayonida bajariladigan tashish, saqlash hamda boshqa moddiy va nomoddiy operatsiyalami boshqarish va nazorat qilish to‘g‘risidagi fandir»1. Yuqoridagilami umumlashtirib logistikaga qisqaroq tasnif berish mumkin. Logistika — moddiy va axborot oqimlarini, ularning birinchi manbayidan to oxirgi iste’molchigacha boigan harakatini boshqarish, nazorat qilish, rejalashtirish va tashkil etish to‘g‘risidagi fandir. Logistikani o‘rganish obyekti moddiy va unga tegishli moliyaviy, axborot oqimlaridir.

I bob. O`ZBEKISTON IQTISODIYOTIDA LOGISTIKA XIZMATLARI SAMARADORLIGI

1.3 TAQSIMOT LOGISTIKASI


1.2 O ‘zbekiston logistika samadorligining (LPI) dunyo miqyosidagi o‘rni


Har bir mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishida uning qon tomiri bo‘lgan logistika tizimi juda muhim ahamiyatga ega. Samarador logistika tizimi ichki bozorda tayyor mahsulot va xom-ashyo harakatini optimallashtirish orqali tovar va xizmatlarning xaridorlar uchun qulay sharoit va arzon narxlarda yetkazib berilishini ta’minlaydi, bozordagi raqobatni rag‘batlantiradi. Tashqi bozorda esa mamlakatning iqtisodiy raqobatbardoshligini oshiradi va jahon iqtisodiyotiga integratsiya jarayonini tezlashtiradi. Rivojlanib borayotgan mamlakatimiz uchun samarador logistika tizimini tashkil qilish juda ham muhim. ahon Banki tomonidan 2018 yilda chop etilgan logistika samaradorligi hisobotida O‘zbekiston 160 davlat orasida 99-o‘rinni egalladi. Hisobotni ishlab chiqishda bojxona samaradorligi, transport infratuzilmasi sifati, xalqaro tashimalarni tashkil qilish osonligi, soha mutaxassislarining bilim va salohiyati, yuklarni kuzatish imkoniyati va yuklarni o‘z vaqtida yetkazish darajasi kabi me’zonlar hisobga olingan. Afsuski mintaqamiz LPI darajasi maqtanarli darajada emas. Bu borada respublikamiz mintaqada Qozog‘istondan keyingi ikkinchi o‘rinni egallaydi. Quyida LPI reytingida birinchi o‘rinni egallagan Germaniya va O‘zbekistonning me’zonlar bo‘yicha farqini ko‘rishingiz mumkin:
Natijalarga qaraydigan bo‘lsak, sohani rivojlantirish uchun hali juda ham ko‘p ishlar qilinishi kerakligini tushunish qiyin emas. Bunda asosan chegara va mamlakat hududiga bojxona jarayonlari samaradorligini oshirish, soha mutaxassislarini ko‘paytirish, tizimga innovatsion yondashuvni tatbiq qilish muhim.
Logistika samaradorligining iqtisodiyotga ta’siri
Logistika samaradorligini oshirish transport-jo‘g‘rofiy noqulay joylashgan va eng arzon transport turi bo‘lgan dengiz portlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri, hatto chegaradosh davlatlar orqali ham chiqish imkoniyatiga ega bo‘lmagan bizning mamlakatda ayniqsa dolzarbdir.
Respublikamiz eksportining katta qismini qishloq xo‘jaligi mahsulotlari va xom-ashyo tashkil etadi. Ular ishlab chiqarish mahsulotlari (manufactured goods) qaraganda transport birligiga nisbatan (masalan bir tonna paxta va bir tonna tayyor yuqori sifatli to‘qimachilik mahsuloti) juda arzondir. Bundan kelib chiqadiki, eksport mahsulotlarimizning so‘nggi narxlarida transport xarajatlarining foiz ulushi yuqori va bu logistika samaradorligi iqtisodiyotimizda rivojlangan davlatlarga taqqoslaganda muhimroq ekanligini anglatadi.
Quyidagi grafikda Shvetsiyada turli mahsulotlar turkumining daromadidagi transport xarajatlarining ulushini ko‘rish mumkin:
Samarador logistika tizimini tushuntirish uchun juda oddiy ikki misolni keltirib o‘taman.
Mikroiqtisodiy misol. Tasavvur qiling, siz qaysidir viloyatda qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirish bilan shug‘ullanasiz. Xaridorlaringiz shaharlardagi bozorlar, supermarketlar, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash korxonalari bo‘lishi mumkin. Toza mahsulotni oxirgi xaridorga yetib borguniga qadar sizning bir necha kungina vaqtingiz bo‘ladi. Shu vaqt ichida hosilni yig‘ib olishingiz, qadoqlashingiz, transport vositasiga yuklab, xaridorga yetkazishingiz kerak.
Zanjirning biror-bir nuqtasida muammo paydo bo‘lishi foydaning kamayishiga va hatto tadbirkorning zararga kirishga sabab bo‘lishi mumkin. Bunga mahlusotni vaqtida yig‘ib olmaslik, noto‘g‘ri qadoqlash, noto‘g‘ri saqlash, transport vositasining vaqtida mavjud emasligi/nosozligi yoki keraklicha jihozlanmagani va shunga o‘xshash ko‘plab muammolar sabab bo‘lishi mumkin.
Makroiqtisodiy misol. Tasavvur qiling, siz eksportga mo‘ljallangan qishloq xo‘jaligi mahsuloti yetishtirasiz va mahsulotingizni Uvropa bozoriga, masalan, Germaniyaga olib chiqmoqchisiz. Bunda avvalambor Germaniyada shu mahsulotga bo‘lgan talab darajasini, taklif qilinayotgan narxlarni, mahsulotingizning tannarxini, uning eksport va transport xarajatlarini hisoblab chiqasiz. Aynan shu mahsulotni Germaniyaga yetkazib beradigan Ispaniya, Italiya, Polsha kabi Yevropa davlatlari yetkazib beruvchilari sizga raqobatbardosh hisoblanadi. Ishchi kuchi arzonligi, mahsulot sifati, uning xilma-xilligi sizning mahsulotingizning afzalliklari bo‘la olsa-da, transport xarajatlari yuqoriligi mahsulotning oxirgi narxlariga katta ta’sir ko‘rsatadi. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini tashishda qo‘llanadigan muzlatgich-avtotransportida bir kg mahsulotni O‘zbekistondan Germaniyaga qilingan transport xarajati hozirgi paytda 40−50 yevro sent atrofida, agar bu turdagi mahsulotlar uchun chakana savdodagi narxlar 50−60 sentdan 2−3 yevrogachaligini hisobga olsak, mahsulotimizning qimmat transport sababli raqobatbardoshligini qanchalik yo‘qotishi mukinligini ko‘ramiz.
Logistika samaradorligini yaxshilash nima uchun aynan bugungi kunda dolzarb?
Ba’zi rivojlangan davlatlar oxirgi yillarda iqtisodda proteksionizm siyosatini olib borayotgan bo‘lsalar-da (masalan AQSHning hozirgi hukumati), amalda dunyo iqtisodiyotida globallashuv jarayoni sekinlashgani yo‘q. Dunyo bozorida katta o‘zgarishlar nafaqat O‘zbekistonning, balki butun mintaqamizning ro‘y berayotgan o‘zgarishlarga tayyor bo‘lishlarini talab etadi. Dunyo hamjamiyatida mavqei o‘sib borayotgan Xitoy, Hindiston kabi davlatlarning global iqtisoddagi o‘rni ham oshmoqda. Mintaqamizning Osiyoni Yevropa bilan bog‘lagan muhim transport karidorining markazida ekanligi biz uchun ham chorlov va ham imkoniyat bo‘lib hisoblanadi. Bir Makon — Bir Yo‘l kabi loyihalar hamkorlar bilan birgalikda infratuzilmamizni yaxshilashga, transport va logistikaga aloqador bir qancha sohalarni rivojlantirishga imkoniyat, shu bilan birga mahalliy ishlab chiqaruvchilar uchun raqobatbardoshlikni oshirish yo‘lida sinov bo‘ladi.
O‘zbekistonning tranzit davlati sifatidagi o‘rni
Respublikamiz mintaqamizdagi eng yaxshi transport infratuzilmasiga ega. Davlatimiz hududidan 42530 km avtoyo‘l, 4500 km temir yo‘li (har 10000 km ga 150 km) o‘tadi va mamlakatimizni mintaqaning muhim transport koridorlariga ulaydi. O‘zbekistonning tranzit davlati sifatida ayniqsa Afg‘oniston Islom Respublikasiga (Trans-Afg‘on xalqaro transport karidori) kirish va Afg‘oniston orqali Bandar Abbos va Chobahor portlariga chiqish imkoniyati Tojikiston Respublikasiga kirishi muhim hisoblanadi. Mohiyati yildan yilga ortib borayotgan Andijon- O‘sh — Saritosh — Irkeshtom — Qashqar koridori dunyo tarixidagi eng buyuk loyihalardan bo‘lgan va Xitoy Xalq Respublikasi tomonidan taklif qilingan «Bir makon — bir yo‘l» (Belt and Road Initiative — BRI) da munosib qatnashish uchun va Xitoyni mamlakatimiz hududidan o‘tuvchi yo‘llar orqali boshqa mintaqalar bilan bog‘lash xizmat qiladi. Xitoyning TIR konvensiyasiga qo‘shilishi, Qirg‘iziston orqali Xitoydan O‘zbekistonga avtotransport orqali amalga oshirilgan ilk transport tranzit davlati sifatidagi potensialimiz yuqoriligidan dalolatdir. Bu potensialdan foydalangan holda Turkmaniston orqali Eron va Turkiyaga, Kavkaz davlatlariga, Bojxona Ittifoqi davlatlari orqali Yevropaga chiqishimiz mumkin. Bu imkoniyatlar ayniqsa iqtisodimiz uchun bevosita va bilvosita ishlab chiqarish, transport, infratuzilma, turizm sohalarida minglab ish o‘rinlari yaratishi mumkin.
LPI ni yaxshilash uchun qanday qadamlar qo‘yilishi kerak?
LPIni yaxshilash uchun soha mutaxassislari bilan birlashib, alohida qismlardan iborat yagona (aviatashuvlar, avtotashuvlar, temir yo‘li tashuvlari, omborxona xizmatlari) dastur ishlab chiqilishi kerak. Dastur sohaga kadrlar tayyorlash, mavjud kadrlarning malakasini oshirish, infratuzilmalarni yaxshilash kabi yo‘nalishlarda bo‘lishi kerak. Bundan tashqari, bojxona xizmatlarida IT qo‘llanilishi darajasini oshirish, bojxona va chegara postlaridagi jarayonlarni doimiy monitoring qilish, bojxona va soha vakillari bilan ochiq muloqot yaratish orqali paydo bo‘layotgan muammolarni tezkor hal qilish, ularning kelajakda takrorlanishining oldini olish kabi chora-tadbirlar o‘tkazilishi kerak.
Ishonchim komilki, mamlakatimizda bo‘layotgan ijobiy o‘zgarishlar logistika va transport sohasida ham yaqin kunlarda ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi. Chunki o‘sib borayotgan iqtisodning yuki eng avvalo logistika tizimiga tushadi. Shunday ekan mamlakatimizning eksport salohiyatni oshirish, import xarajatlarini kamaytirish, mahalliy bozordagi transport xarajatlarini minimallashtirish va oqibatda xalqimiz farovonligini yanada oshirish aynan logistika samadorligiga bog‘liq.

1.2 IQTISODIYOTIMIZDA TRANSPORT-LOGISTIKA XIZMATLARI TASHKIL ETILISHI VA UNING RIVOJLANISHI

Iqtisodiy natijalarni tahlil qilar ekanmiz, iqtisodiyot bo‘yich yetakchi
o‘rinda turgan mamlakatlar tajribasida ushbu mamlakatlarning d unyo bozorlariga chiqishi, kuchli raqobatbardoshlikka erishish va iqtisodiyotni izchil isloh qilishda asosan transport logostika xizmatlari katta ahamiyatga egaligini ko‘rishimiz mumkin.
O‘zbekiston iqtisodiyotining har bir sohasi, shu jumladan, transport tizimini yanada jadal rivojlantirishda logistika xizmatlarining ahamiyati bugungi kunda kattadir. Shu sababdan, nufuzli xalqaro tashkilotlarning iqtisodiyotimiz rivojlanishiga bo‘lan e’tibori
va shu bilan birgalikda xorijiy investorlarni jalb etish,ko‘plab
qo‘shma korxonalar va ularning filiallari faoliyatini tashkil etilishi yangi hududlarni o‘zlashtirish va xalqaro bozorlarga chiqishni taqazo etmoqda. Buning uchun avvalambor, transport yo‘laklari va zamonaviy transport-logistika markazlariga ega bo‘lishimiz lozim.
Logistika o‘zi nima? Uning iqtisodiy tomonlama ma’nosi qanday? Nima maqsadda logistikadan iqtisodiyotimizda
foydalanamiz?
Logistika yunonchadan olingan bo‘lib hisoblash, muhokama sanʼati
Degan ma’nolarni anglatadi. Logistikaning asl maqsadi kam xarajat qilib, ko‘p foyda olish va yetarli natijaga erishishdir.
L.B. Mirotin va А.N.Rodnikovlarning tadqiqotiga ko‘ra zamonaviy
transport -logistik xizmatlar infratuzilma bilan bog‘liq bo‘lib, moddiy va axborot oqimlarini birinchi manbadan yakuniy isteʼmolchigacha masofa va vaqtdagi harakatini rejalashtirish, zamonaviy transport tarkibini tashkil qilish, boshqarish,
nazorat qilish va tartibga solishdir”deb taʼrif bergan. Umuman olganda zamonaviy transport-logistika xizmatlarini tashkil etishning xalqaro darajadagi vazifalariga quyidagilar kiradi:
−material, axborot va boshqa kerakli oqimlarni integrallashgan kompleks tizimlarini yaratish;
−ishlab chiqarish va muomala sohalarida logistik imkoniyatlardan
foydalanishni nazoratga olish, ularni rejalashtirish va strategik muvofiqlashtirish;
−bozor muhitini hisobga olgan holda tanlab olingan strategiya doirasida logistik konvensiyani doimiy mukammallashtirish;
−transport-logistika jarayonlari texnologiyasini sifatli
taʼminlay oladigan malakali kadrlar bilan taʼminlash;
−xalqaro yo‘nalishlarda xizmat ko‘rsatuvchi transport korxonalarining raqobatdoshligini oshirish bo‘yicha samarali chora-tadbirlarni qo‘llash;
−respublikamizda transport-logistik markazlar va xizmat ko‘rsatuvchi infratuzilma obʼyektlarining optimal joylashuvini
taʼminlash;
−transport-logistik xizmatlari ko‘rsatish operatorlarining investitsiyaviy jozibadorligini oshirish;
−sohada innovatsion muhitni yaratish orqali milliy operatorlarning
axborot texnologiyalari va vositalari bilan taʼminoti va boshqaruvda ulardan keng foydalanishni taʼminlash;
−transport-logistik tizim ishtirokchilarining xalqaro iqtisodiy aloqalarini oqilona tashkil etish va boshqalar. Zamonaviy transport-logistika xizmatlarining o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilarni
o‘zida mujassam etadi:
−zamon talabidan kelib chiqib, mahsulotlarni yangi tashish
texnologiyalarida sifatli yetkazishni tashkil etishda;
−transport-logistik xizmatlari jarayonida innovatsion texnologiyalardan foydalanilishida jarayonida;
−moddiy resurslar va tayyor mahsulotlar zaxirasining nazorati;
−ortish va tushirish ishlarida ;
−axborot oqimlarini yo‘naltirishda;
−faoliyatda menejment va marketingning zamonaviy usullaridan samarali foydalanishida.
Mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni dunyoning ko‘plab davlatlariga o‘z vaqtida va xavfsiz yetkazib berishda Angren va Navoiy shaharlarida joylashgan logistik markazlari ixtisoslashtirilganligini ko‘rmoqdamiz. Umuman olganda mamlakatimizning geografik joylashuvi zamonaviy logistik markazlari tarmogʼining rivojlanishida strategik ahamiyat kasb etib, yuklarni tashish bilan bog‘liq xarajatlarni kamaytirish va ishlab
chiqarish hamda savdo kompaniyalari logistikasini samarali tashkil etish imkoniyatini beradi. Аngren logistik markazi bugungi kunda respublikamizga 47 ta mamlakatdan import yuklarini temir yo‘l va avtomobil yo‘llari orqali vagonlar, konteynerlarda transport-logistik xizmatlarini ko‘rsatib kelmoqda.
Dunyo mamlakatlarining savdo-sotiq aloqalarining jadal o‘sishida logistika xizmatlariga bo‘lgan talabni ortishi, xalqaro mas’shtabda
amalga oshiriladigan operatsiyalarning integrallashuvi g‘oyasini amalga oshirishga mo‘ ljallangan global logistika markazlarga ham alohida eʼtibor berishga olib keldi.
Bu logistik markazlar mamlakatimizdagi transport tizimini modernizatsiyalash, harakatdagi parklarni to‘liq moliyalashtirish va yangilashga yana bir sabab bo‘ladi. Logistik markazlarning asosiy maqsadlari isteʼmolchilar talabi va bozordagi vaziyatning o‘zgarishiga tezkor munosabat bildirish yo‘li bilan halq isteʼmoli
va transport, ortish-tushurish, yuklarni omborlarda saqlash
xizmatlarini koʼrsatish va boshqalarni kiritishimiz mumkin.
O‘ rganishlar natijasi shuni ko‘rsatadiki, transport kompaniyalari yuklarni jo‘natuvchilar va qabul qiluvchilar transport xizmatlari sifatini yuklarni jo‘natish jadvallariga rioya qilish, qo‘shimcha xizmatlar ko‘rsatish, yer sharining istalgan nuqtasiga yuklarni
yetkazish) oshirish, xalqaro yuklarni tashishda transport-logistika tizimin takomillashtirish hamda transport vositalaridan foydalanish samaradorligini oshirishga taʼsir etuvchi ilmiy texnikaviy, ijtimoiy va infratuzilma bilan bog‘liq omillarga alohida eʼtibor berishi zarur.
O‘zbekistonda 2021-yilda xalqaro transport karidorlarini rivojlantirish sohasida qilingan ishlarni ko‘rib chiqsak.
“ Xitoy
-Qirg‘iziston
–O‘zbekiston” temir yo‘l qurilishi loyihasi bo‘yicha videokonferensaloqa orqali 4 ta uchrashuv o‘tkazildi, 2022-yilda amalga oshiriladigan ishlar bo‘yicha uch tomonlama “Yo‘ l xaritasi” imzolandi, loyiha ofislari tashkil etildi, Qirg‘iziston va Xitoy tomonlari o‘z hududida yo‘nalish bo‘ylab dastlabki ekspeditsiyasini amalga oshirdi.
“Mozori-Sharif
–Qobul
–Peshavar” temir yo‘li qurilishi loyihasi bo‘yicha Toshkent shahrida 5 tomonlama “O‘zbekiston-Afg‘oniston-Pokiston- Rossiya-Qozig‘iston”
uchrashuvi tashkil etildi va uchrashuv yakunida 2 ta yo‘nalish bo‘ylab 2022–yilda qo‘shma ekspeditsiya o‘tkazishga kelishildi
hamda loyihani amalga oshirish bo‘yicha “Yo‘l xaritasi” imzolandi. Milliy eksportyorlarimiz uchun yuklarni temir yo‘lda tashish bo‘yicha qulayliklar yaratishmaqsadida asosiy xalqaro yo‘nalishlar bo‘yicha temir yo‘l tashuvlari tariflariga 50-70 foizgacha chegirmalar saqlanib qolishiga erishildi.
“Xitoy
–Qirgiziston
–O‘zbekiston
–Turkmaniston
–Ozarbayjon
–Gruziya” multimodal yo‘nalishida O‘zbekiston orqali tranzit tashuvlari 2021-yil yakunga ko‘ra, 2020-yilga nisbatan 1,7 barobarga oshib, 134.7 ming tonnani tashkil etdi. Mazkur multimodal yo‘nalishni tashkil etish va rivojlantirish bo‘yicha imzolangan besh tomonlama bayonnomaga Turkiya tomonining qo‘shilishiga erishildi. “O‘zbekiston
–Turkmaniston
–Eron
–Ummon”
yo‘nalishida tashuvlarni rivojlantirish maqsadida Turkmaniston va Eron hududi orqali respublikaning tashqi savdo yuklari tashishilishi uchun 70 foizgacha chegirmalar olinishiga erishildi. Natijada, O‘zbekiston va Eron o‘rtasida jami xalqaro yuk tashuvlari vagonlar, konteynerlarda transport-logistik xizmatlarini ko‘rsatib kelmoqda. Dunyo mamlakatlarining savdo-sotiq aloqalarining jadal o‘sishida logistika xizmatlariga bo‘
lgan talabni ortishi, xalqaro mas’shtabda amalga oshiriladigan
operatsiyalarning integrallashuvi g‘oyasini amalga oshirishga mo‘ljallangan global logistika markazlarga ham alohida eʼtibor berishga olib keldi.
Bu logistik markazlar mamlakatimizdagi transport tizimini
modernizatsiyalash, harakatdagi parklarni to‘liq moliyalashtirish va yangilashga yana bir sabab bo‘ladi. Logistik markazlarning asosiy maqsadlari isteʼmolchilar talabi va bozordagi vaziyatning o‘zgarishiga tezkor munosabat bildirish yo‘li bilan\ halq isteʼmoli
va transport, ortish-tushurish, yuklarni omborlarda saqlash
xizmatlarini koʼrsatish va boshqalarni kiritishimiz mumkin.
O‘rganishlar natijasi shuni ko‘rsatadiki, transport kompaniyalari yuklarni jo‘natuvchilar va qabul qiluvchilar transport xizmatlari sifatini (yuklarni jo‘natish jadvallariga rioya qilish, qo‘shimcha xizmatlar ko‘rsatish, yer sharining istalgan nuqtasiga yuklarni
yetkazish) oshirish, xalqaro yuklarni tashishda transport-logistika tizimini takomillashtirish hamda transport v ositalaridan foydalanish samaradorligini oshirishga taʼsir etuvchi ilmiy texnikaviy, ijtimoiy va infratuzilma bilan bog‘liq omillarga alohida eʼtibor berishi zarur.
O‘zbekistonda 2021-yilda xalqaro transport karidorlarini rivojlantirish sohasida qilingan ishlarni ko‘rib chiqsak.
“Xitoy
–Qirg‘iziston
–O‘zbekiston” temir yo‘l qurilishi loyihasi bo‘yicha videokonferensaloqa orqali 4 ta uchrashuv o‘tkazildi, 2022-yilda amalga oshiriladigan ishlar bo‘yicha uch tomonlama “Yo‘l xaritasi”