Marketingni boshqarish

Yevropa Ittifoqi davlatlari yuk avtomobillariga O‘zbekistonga kirish va tranzit yig‘im stavkalarini kamaytirish bo ‘yicha takliflar ishlab chiqildi va “2022–yil uchun O‘zbekiston Respublikasining davlat byudjeti to‘g‘risida ”gi O‘zbekiston Respublikasi qonuni bilan takliflar ma’qullandi. Avtomobilda xalqaro yuk tashuvlarini
amalga oshirishda xorijiy davlatlar bilan avtotransport yig‘imlari bo’yichatenglikni ta’minlash va pandemiya sharoitida alternativ transport yo‘laklarini rivojlantirish maqsadida:
1.Ozarbayjon yuk avtomobillariga kirish va tranzit yig‘im stavkalarini differensial, ya’ni yuk ko‘tarish quvvatlariga ko‘ra (10tonnagacha –100 doll., 10 tonnadan 20 tonnagacha –150 doll., 20 tonnadan yuqori –200 doll.) belgilandi; 2. Afg‘oniston yuk avtomobillariga kirish va tranzit yig‘im stavkalari 8 barobarga , ya’ni amaldagi 400 dollardan 50 dollarga pasaytirildi; 3. Yevropa Ittifoqi davlatlari yuk avtomobillariga kirish va tranzit yig‘im
Stavkasini alohida o‘rnatib, amaldagi 400 dollar o‘rniga 150 dollar miqdorda belgilandi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, respublikamizda zamonaviy transport-logistik xizmatlarining tashkil etilishi va shu bilan birgalikda ushbu xizmatlarning
milliy iqtisodiyotimizni yanada rivojlantirishi, aynan transport logistik infratuzilma masalalari bilan bog‘liqdir. Zamonaviy transport-logistik markazlarda barpo etilayotgan eksport-import yuklarini tashuvchi transport majmualar, omborlar va oziq-ovqat mahsulotlarini sovutkichlarda saqlovchi terminallarning tashkil etilishi, birichi navbatda, eksportga yo‘naltirilgan korxonalar faoliyatini yanada rivojlantirishga, ikkinchidan, kichik biznes
subʼektlari sonini ortishi va shu bilan birgalikda iqtisodiyotimizni barcha tarmoqlarini jadal rivojlantirishga xizmat qiladi.

1.3 TAQSIMOT LOGISTIKASI

Taqsimot Iogistikasining obyekti, predmeti va funksiyalari
Taqsimot logistikasi tushunchasi. Taqsimot logistikasi — bu turli ulgurji xaridorlar o‘rtasida materiallar oqimini taqsimlash jarayonida, ya’ni tovarlarni ulgurji sotish jarayonida amalga oshiriladigan bir-biri bilan bogTiq faoliyatlar majmuasidir. Taqsimot Iogistikasining asosiy maqsadi kam xarajatlar bilan kerakli tovarlarni kerakli vaqtda kerakli joyga yetkazilishini ta’miniash. Talablarni aniqlash va uiarga qiziqtiradigan omil topish bilan shug'ullanadigan marketingdan farqli ravishda taqsimlovchi logistika kam xarajatlar bilan marketing tomonidan shakllangan talabni qondirishga xizmat qiladi. Bunda iste’molchining asosiy mahsulotga bo'lgan ehtiyojini qondirishda quyidagi vazifalardan kelib chiqish lozim: tovarni o‘z vaqtida yetkazib berish, buyurtmachining favqulotda talablarini qondirishga qodirlik, tovar ortish-tushirish ishlarida ehtiyotkorlik ko'rsatish, ishlab chiqaravchining nuqsonli mahsulotiarni tez al-- mashtirib berishga hamda tovar-moddiy zaxirani m a’Ium darajada ushlab turishga tayyor turishi. Dernak, taqsimot deganda mahsulotni o'rash, ekspeditsiya qilish, sotuvni boshqarish, mo! yetkazib beruvchining omborida tayyor m ahsulotni saqlash, tayyor m ahsulot uchun om bor xo‘jaligini, ombordan tayyor mahsulotni jo ‘natish uchun transport xo‘jaligi tushuniladi. 58 Taqsimot sohasida logistika strategik, tashkiliy, moliyaviy va boshqa о‘zaro bog‘langan moddiy, axborot, moliyaviy noishlab * hiqarish davridagi oqimlarning egiluvchan boshqaruv tizimidan iborat. Taqsimot logistikasining o‘rganish obyekti deb yetkazib beruvi lndan iste’molchigacha moddiy oqim harakatining bosqiehlariga aytiladi. Tovarning iste’m olchiga jism oniy yetib borish jarayoni taqsimlash logistikasining oiganish predmetidir. Taqsimot logistikasining asosiy funksiyalari quyidagilardir: 1. Xaridorlar talabini aniqlab, unga javob berish (qondirish)ni tashkil etish. 2. Tovar yetkazib berish, iste’molchilarga xizmat ko'rsatish bo yicha xo‘jalik aloqalarini olnatish, 3. Taqsimot kanallarining tashkiliy tizimini qurish. 4. Tayyor mahsulot zaxiralarini to‘plash (yigish), saralash va joylash. 5. Tayyor mahsulot, bo‘sh idishlar, chiqindilarni transporlirovka qilish. 6. Zaxiralarni boshqarish, tovarlarni konsolidatsiya (birlashuvi) qilish va tarqatish. 7. Tovar o lishi (harakati)ning muqobil shakllarini tanlash va savdoni taslikil etish. S. Tayyor mahsulot va logistik servis sifat standartini qo'llash. 9. Taqsimotni monitoring qilish va axborot bilan ta’minlash. Taqsimot logistikasi vazifalarining tarkibi ikki darajaga: ichki \.i tashqi vazifalarga bolinadi. Ichki taqsimot logistikasi korxona iliuajasida quyidagi masalalarni hal etadi: 1. Buyurtma qabul qilib, uni bajaradi. 2. Sotuv jarayonini rejalashtiradi. 1 O'ram turini tanlaydi, komplektlash bo'yicha qaror qabul qiladi, shuningdek, jo ‘natishdan aw a] bajarilishi zarur boigan o|u-ratsiyalami tashkil etadi. 4. Mahsulotni joliatishni tashkil etadi. 5. Yetkazib berish va transport orqali jo ‘natish nazoratini tushkil qiladi. 59 6. Sotilgandan keyingi xizmat ko‘rsatishni tashkil etish. Tashqi taqsimot logistikasi vazifaiariga quyidagilar kiradi: 1. Taqsimot kanali arxitekturasini (me’morchiligini) tanlash. 2. Taqsimot kanali ishtirokchilari bilan ishni tashkil qilish (savdo vositachi lari). 3. Tayyor mahsulotning taqsimot strategiyasini tanlash. 4. Baho belgiJash strategiyasini tanlash. 5. Mahsulotni bozorga olib kirish bo'yicha tadbirlarni tashkil etish. 6. Korxona mahsulotining bozordagi holatini nazorat qilish va maqsadli segmentlardagi mahsulot pozitsiyasining tahlili. 7. Mijozlar bilan ishlash va sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishni tashkil qilish. Sotuv faoliyati bo'yicha nazariy va amaliy izlanishlar shuni ko‘rsatadiki, sotuvni logistik modellashtirish ma’Ium bir tamoyillarga amal qilinsa yetarli darajadagi samaradorlikni oshirishga olib keladi. Bu tamoyillar logistik modellashtirish deb ataladi. Logistik modellashtirish tamoyillarini quyidagilarga bolish mumkin: tizimli; yaxlitlik; iyerarxiyaga oid; funksionallik; maqsadga yo‘naltirilganlik; boshqaruvchaniik; adekvatlik; kuzatiluvchanlik; alternativlik; komplekslilik. Iqtisodiy xususiyatlari murakkab boig an sotuv jarayonini modellashtira oladigan eng muhim prinsip bu tizimlilik prinsipidir. Sotuv tizimi bu elementlarning erkin yig‘indisi emas, balki birbiri bilan boglangan, muvofiqlashgan bir yaxlitlikning qismlaridir. Bu prinsip asosida logistik model barcha umumiy maqsadga yo‘nalgan elementlarni o‘z ichiga olishi kerak. Yaxlitlilik prinsipi hech bir tizimni tashkil etuvchi qismlarda yo‘q xususiyatlarga tizimning ega bolishidir. Masalan, ombor yoki transport sexi yoki o‘rash sexi alohida olganda tugallangan sotish (xaridorning tolovga layoqatlilik talabini firma daromadini maksimailashtirib qoniqtiradigan) jarayonini amalga oshira olmaydi. lyerarxiyalik prinsipi alohida elementlar orasida vakolatlar taqsimlanishi bo'yicha qarama-qarshiliklarsiz ko‘p pog'onali sotuv tizimini amalga oshirish imkoniyatini beradi. Bu prinsipni ketmaketlikda amalga oshirish jarayonida tizimning har bir alohida 60 ho'limlari o ‘z oldiga qo‘yilgan vazifalami bajarish uchun usul va vositalar tanlashda mustaqillikka egadirlar. Funksionallik prinsipi sotuv tizim ining va uning har bir clementining o‘z vazifasi borligini ta’minlaydi. Aynan funksiyalar taqsimoti asosida sotuv xizmatining tashkiliy tuzilmasi kelib < liiqadi, teskarisi emas. Boshqacha qilib aytganda, sotuvni logistik m odellashtirishda ham m a tuzilm a boMinmalari funksiyalari .miqlanadi, keyin m a’lum bir funksiyalar yig‘indisiga moslab tuzilmaviy bolinm alar yaratishadi. Maqsadga yo‘naltirilganlik prinsipi modellashtirish va sotuvning logistik modellarming ishlash jarayoni m a’lum maqsadlarga bo‘ysiinishini nazarda tutadi. Agar prinsiplarni ahamiyatiga qarab joylashtirsak, bu prinsipni birinchi o‘ringa qo‘yish kerak bolardi. Sotuv maqsadlari hech bo‘lmasa to ltta o‘lchamga ega bo‘lishi kerak: • iqtisodiy maqsadlar — firma maqsadlari bilan bir xil bo lib , foydani aksimallashtirishga yo‘nalgan; • miqdoriy maqsadlar — sotuv hajmlarini oshirish, bozorning m a’lum bir segmentida firma ulushini oshirish, mablag‘ aylanishini tezlashtirish va hokazolar; • sifativ maqsadlar — xizmat ko‘rsatishning sifati, mijozlar bilan ishonchli qayta aloqa, iste’molchilaming talablarini aniq bilish va ular asosida firmaning maqsadini belgilash; • rivojlanish maqsadiariga tizim ichidagi xizmat maqsadlari deb qaraladi. Rivojlanmayotgan sotuv — bu qolib ketishga mahkum bo‘lgan sotuv. Ustivorlik bo‘yicha sotuv maqsadlarini quyidagilarga bo‘hsh imimkin. Strategik: • firma imkoniyatlarini bozorning barcha segmentlarida ishlatish; • bozor talabiarini va sotuv imkoniyatlarini hisobga olgan holda optimal sotuv; • tuzilmasini ta’minlab, doimo sotuv hajmini oshirih borish; • firmaning moliyaviy barqarorligini oshirish maqsadida tovar va pul aylanish vaqtini qisqartirish; 61 • to ‘lovga layoqatlilik talablarni tolaroq qondirish uchun kanallar tuzilmasini ratsionalizatsiya qilish (oqilona tashkil etish). Joriy maqsadlar har bir firma uchun o ‘ziga xosdir. Ular o‘z ichiga nafliroq tovar sotishni tezlashtirish, tayyor mahsulotning ortiqcha zaxiralaridan forig‘ bo‘lish, mavsumiy m ahsulotlar savdosini muntazamlikka o‘tkazish, tovar sotuvini jonlantirish va hokazolami oladi. Bir martalik maqsadlar kutilmaganda paydo bo‘lib, qoladigan sotuv hajmini oshirish imkoniyatiga firmaning reaksiyasi sifatida namoyon bo‘ladi. Bir martalik imkoniyatlami vaqtida ko'rib qolib, sotuv xizmatlari oldiga bir martalik maqsadlarni qo!ya bilish kerak. Boshqaruvchanlik prinsipi dcganda boshqaruv tizim ining murakkabligini sotuv jarayoni boshqaruvi murakkabligiga muvofiqligi tushuniladi. Adekvatlik prinsipi amalda o‘tayotgan sotuv jarayonlarining logistik modelida maksimal darajada aksini topishiga aytiladi. Kuzatuvchanlik prinsipi sotuvni logistika modellashtirish o‘z ichiga rasmiy matematikdan to mavjud bo‘lgan ekspert modellar ко lam ini oladi. Alternativlik prinsipi o‘zgarib turgan sotuv kanallari va bozor konyunkturasi sharoitida alternativ sotuv tizimi mavjudligi tushuniladi. Komplekslilik prinsipi logistika modellarda barcha elementlar o‘zi va tashqi muhit bilan o‘zaro aloqasini, bir-biriga olkazadigan ta’sirini muqarrar ravishda ko‘rsatib turishida aks etadi.