Ma’ruza 11. Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyaga kirish. Hayvonlar psixik faoliyatining umumiy tavsifi
Ma’ruza rejasi: 1. Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyani predmet va vazifalari
2. Hayvonlar xatti-harakatini psixologik bilimlar tizimidagi o’rni.
3. Zopsixologiya va qiyosiy psixologiya usullari
4.Zopsixologiya va qiyosiy psixologiyani rivojlanish tarixi
5. Zoopsixologiyani tadqiqi qilishni besh usuli
6.Psixikani vujudga kelishi.
7. Asab tizimigacha bo’lgan davr va asab tizimini paydo bo’lishi.
8. Instinkt va malakalarni o’rganishni zamonaviy holatlari.
Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyani predmet va vazifalari Qiyosiy psixologiya yuqori darajada rivojlangan umurtqalilarni atropogenetik holatlarini o’rganuvchi sohalardan biri xisoblanadi. Uning asosiy holati hayvonlarni intellektini o’rganishdan iboratdir. Ba’zi holatlarda qiyosiy psixologiya fan sifatida emas balki usul sifatida talqin etilishi mumkin. Ba’zi bir olimlar esa aksincha tasavvur qiladilar, masalan Vladimir Aleksandrovich Vagner zoopsixologiyani qiyosiy psixologiyani bir qismi sifatida e’tirof etgan.
Qiyosiy psixologiya hozirgi kunda hayvonlar va insonlarning kelib chiqish qonuniyati va ularning rivojlanish holatlarini o’rganadigan fanlar qatoriga kiritiladi.
Qiyosiy psixologiyani predmeti sifatida inson va hayvonlarning holatlarini solishtirishdan iboratdir. Shuning uchun ham qiyosiy psixologiya zoopsixologik ma’lumotlar asosida tahlil qilinadi, inson va hayvonlarning ontogenez va filogenezidagi o’zgarishlarni tahlil qilishga yo’naltirilgan bo’ladi.
Qiyosiy psixologiya va zoopsixologiyani vazifasi sifatida quyidagilarni kiritishimiz mumkin. Zoopsixologiya fanga nisbatan an’anaviy ishonchsizlik holatlarining mavjudligi. Hayvonlarning psixikasini o’rganish mumkin emas degan g’oyalarning mavjudligi. Ilmiy zoopsixologiya hayvonlarning xissiyotlarini o’rganishdan iborat emas, balki uning vujudga kelishi va evolyusiya natijasida o’zgarishini o’rganadi.
Amaliy vazifalari sifatida hayvonlar psixikasi haqidagi bilimlarni kerakli bo’lgan sohalarda ishlatishdan iborat, bunda uchta sohani keltirib o’tishimiz mumkin:
Inson faoliyatining hayotiy va xo’jalik sohasida;
Insonni tabiatni himoya qilish sohasida
Rivojlanayotgan psixoterapevtik maqsadlarda.
Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyani muammolari:
Psixik aks ettirishni vujudga kelishi va uning rivojlanishi;
Hayvonlarda tug’ma va orttirilgan xatti-harakatlar tavsifi;
Ontogenezdagi xatti-harakatlar qonuniyati, turli xil guruhdagi hayvonlarning psixikasi
Hayvonlarning intellektini o’ziga xosligi;
Hayvonlarning psixikasi va xatti-harakatlarini antropogenetik ahamiyatlari.
