Masarykova univerzita

Zakończenie

Aleksander Fredro debiutował dwa razy. Było to zjawiskiem niespotykanym w literaturze polskiej. Jego pierwszy debiut dokonał się kilka lat przed wystąpieniem romantyków, a jednak pisał on według własnych ideałów, wbrew koncepcjom romantycznym. Po raz drugi debiutował w okresie pustki literackiej panującej w Polsce pomiędzy Wiosną Ludów i powstaniem styczniowym, a ponownie pisał wbrew epoce, według własnych idei. Komediopisarz więc dwukrotnie przyczynił się do rozwoju polskiej komedii narodowej XIX wieku. Najciekawszym zdaje się być fakt, iż Aleksander Fredro pisał w tych właśnie czasach bawił się pisząc swoje komedie i tym samym chciał bawić widza teatralnego.

W pracy tej stwierdziłam, że w twórczości komediowej Aleksandra Fredry jest bardzo silnie opisany teatralny pogląd świata oraz osób i ich zachowań. Każda z komedii porusza inną tematykę, jednak zawsze znajduje się jakiś wspólny wątek. Autor starał się pokazać relacje międzyludzkie, pojawiające się w życiu codziennym. Najważniejsze z nich to miłość, pieniądze, życie towarzyskie. Bardzo często podkreśla on w sztukach wartość życia rodzinnego i cnót domowych. W komediach przeze mnie wybranych pojawia się zwłaszcza problem miłości. Jednak jest to miłość spełniona, w odróżnieniu do współczesnej autorowi miłości romantycznej. Niemal we wszystkich komediach Fredry zwycięża miłość, która pokonuje przeszkody stojące jej w drodze. Aleksander Fredro był człowiekiem bardzo wrażliwym na uczucia, dlatego więc chciał pokazać w swych komediach pozytywne oblicze miłości. Miłość przez niego przedstawiona była elementem radości i szczęścia. Zakochany człowiek nie próbuje się zabić ani nie wylewa łez, lecz walczy o swoją miłość. Moim zdaniem wielki w pływ na Fredrę miała żona Zofia, o której miłość walczył ponad dziesięć lat. Zofia z Jabłonowskich została wydana w piętnastu latach za hrabiego Skarbka, jednego z najbardziej zamożnych ludzi w kraju. Opuściła go po kilku latach i poślubiła Aleksandra Fredrę. Myślę, że właśnie dlatego autor nie wpadł w romantyczną melancholię, a w jego utworach zwyciężała miłość, bo on sam walczył o swą ukochaną i zwyciężył. Ważne jest, że wątek miłosny czy romansowy uważany był w większości sztukach Fredry za najważniejszy, dotyczący uczuć zwykłych przeciętnych ludzi.

Kolejne spostrzeżenie, jakie wynika z twórczości Aleksandra Fredry to w każdym razie bohaterowie jego komedii. Komediopisarz był bystrym obserwatorem i lubił bardzo uważnie oglądać ludzi i zjawiska. W jego komediach pojawiają się osoby spotykane dosłownie na ulicy. Wielkim zainteresowaniem darzył zwłaszcza kobiety. Postawa Fredry wobec świata kobiet była w zasadzie przychylna, choć może nie tak zupełnie jednoznaczna. Przyjmował, że psychika kobiet jest inna niż mężczyzn, zdawał sobie nawet sprawę, z wad występujących u obu płci. Kobiety częściej podlegają emocjom i kierują się przede wszystkim sercem oraz intuicją. Bohaterki jego komedii bardzo się różnią od siebie. Każda z nich ma swój indywidualny styl, swoje pragnienia i sposoby osiągnięcia celu, co można zauważyć na przykładzie wszystkich bohaterek, które przedstawiłam w swojej pracy. Podstolina, dwie Klary, Aniela, pani Dobrójska, Justysia oraz Elwira. Pomimo tego, że żyły w tych samych czasach zachowywały się każda kompletnie inaczej.

Aleksander Fredro stara się w swych komediach pokazać, że jego bohaterki wybierały prawdziwe uczucie i nim się kierowały. Autor zwraca uwagę na pozycję kobiet we współczesnym mu świecie i chce podkreślić, że każda kobieta ma sama wybierać męża. Bohaterki z jego komedii zazwyczaj odrzucają bogatych i majętnych mężczyzn, żeby wybrać prawdziwą miłość. Obyczaje i konwenanse ustępują a zwyciężają prawdziwe uczucia. Moim zdaniem wielka miłość Fredry do ukochanej Zofii upewniła go jak głęboka i wierna może być miłość kobiety.

Wypadnie w tym miejscu moje rozważanie zakończyć stwierdzeniem, że Aleksander Fredro był i jest najczęściej w Polsce grywanym. Role w jego komediach grali wszyscy wybitni aktorzy XIX i XX wieku. Jego twórczość, a zwłaszcza jego sztuki odgrywają bardzo ważną rolę w literaturze polskiej. Autor pisał dla zabawy, z humoru, ale jego komedie nie służą tylko dla rozrywki, lecz uczą i kształcą, a co najważniejsze jasno przedstawiają życie i problemy w Polsce tych czasów. Myślę, że jego humor zawsze będzie miał sporo wielbicieli. Choć pisał o swej współczesności, zawsze dążył do przodu, i właśnie dlatego jego twórczość przemawia do czytelników nawet dzisiaj.

Resumé

Polská literatura se může pochlubit velkými díly, která vznikla v době, kdy se polský stát nenacházel na mapě Evropy. V době záborů panoval v polské literatuře nejdříve romantismus. Směr, kterému nebyla cizí melancholie, smutek a zklamání. Hlavním hrdinou romantických literárních děl byl nešťastně zamilovaný hrdina, který většinou končil svůj pozemských život dobrovolným odchodem. Zdá se to být paradox, ale právě v této době vznikla v polské literatuře také díla plná humoru, která vytvořil Aleksander Fredro, autor nejznámějších polských komedií jako např. Pomsta (Zemsta) nebo Panenské sliby (Śluby panieńskie). Tato díla se zapsala do evropské literatury a byla přeložena do mnoha jazyků, češtinu nevyjímaje.

Ve své práci jsem se zaměřila na Fredrovu tvorbu a především na motiv objevující se v jeho dílech velmi často – a tím je láska. Láska představená ve Fredrových komediích se velmi liší od milostného vztahu romantiků. Romantičtí autoři kladli velký důraz na nešťastnou a nenaplněnou lásku, jež se stala jejích největším životním utrpením. Zatímco Fredrova láska je pravým opakem, láska v jeho dílech je „obyčejnější“, což ale neznamená, že je nudná. Jeho díla ji představují jako ten nejčistší a nejkrásnější cit. V bakalářské práci jsem se proto snažila zaměřit na autorův postoj k lásce a představit její podobu v nejznámějších komediích jako jsou Pomsta, Panenské sliby a Muž i žena (Mąż i żona).

Hrdinové těchto komedií neztrácejí naději ani se nesnaží spáchat sebevraždu, nýbrž bojují do poslední chvíle, a díky tomuto úsilí láska vítězí. Podle mého názoru byl Fredro velmi ovlivněn svou ženou Zofií, o niž bojoval více než deset let. Zofie byla jako patnáctiletá provdána za bohatého hraběte Skarbka. Jejich manželství nebylo příliš šťastné, proto se po dlouhém rozhodování rozvedli a ona se mohla provdat za Aleksandra Fredru. Láska hrála ve Fredrově díle podle mého názoru hlavní roli právě kvůli této životní zkušenosti, proto tento běžný lidský cit autor vyzvedl až na vrchol literárních motivů.

Dalším jevem objevujícím se ve Fredrových komediích jsou ženy. Ženy vždy hrály v jeho životě důležitou roli, v jejich společnosti se cítil velmi dobře a rád s nimi trávil čas. Objevují se tak v jeho dílech velmi často a reprezentují nespočetné množství charakterů. Každá dívka, žena či vdova byla svým způsobem jedinečná. Všechny ženy představené v mé práci – Podstolina, obě Klary, Aniela, pani Dobrójska, Justysia a Elwira – byly úplně jiné, i když žily ve stejné době. Aleksander Fredro se snažil poukázat na postavení žen v 19. století. Podle něho by si ženy měly samy vybírat budoucí manžely a měly by se řídit pouze vlastními city. Hrdinky jeho komedií většinou odmítají bohaté muže a touží po pravé lásce, kterou si nakonec vybojují.

Na závěr bych chtěla podotknout, že Aleksander Fredro byl autorem, který svá díla psal pro pobavení a nepřipravoval se na jejich psaní dlouhým studiem. Byl talentovaný autor, který se snažil čtenáře a diváka komediemi pobavit a rozesmát, ale současně chtěl přiblížit život a problémy tehdejšího Polska. Přesto jsou jeho komedie stále aktuální a získávají si příznivce i v dnešní době.