Mashinalarining turlari, vazifasi, tuzilishi va texnologik ish jarayonlari

Don seyalkasini urug‘ ekishga sozlash.
 
Don seyalkalariga asosan 
g‘altaksimon miqdorlagichlar o‘rnatiladi. .
Hamma g‘altaksimon miqdorlagich tublarini ekiladigan urug‘ o‘lchamlariga 
mos bir xil holatga qo‘yiladi, ya’ni to‘kish tirqishi sozlanadi. Kerak bo‘lsa, urug‘ni 
g‘altakning “pastdan” hamda “ustidan” ajratadigan qilinadi. CHunki o‘ta mayda va 
to‘kiluvchan (sirti o‘ta silliq bo‘lgan) urug‘ni ekishda, uning ayrim qismi g‘altak 
bilan tub orasidagi tirqishdan o‘z –o‘zidan chiqib ketishi mumkin. SHu sababli, 
bunday urug‘ni ekishda g‘altak teskari tomonga aylantirilib, g‘altak “ustidan” 
ajratib chiqaradigan bo‘ladi. 
Sozlovchi richag yordamida valni surib, hamma g‘altaklar bir xil ishchi 
uzunlikda bo‘lishiga erishiladi. Seyalkaning 12 ta miqdorlagichini bunday sozlash 
uchun, seyalka ramasini ko‘tarib, taglikka qo‘yib sozlanadi.
Bunkerdan ajratib olinadigan urug‘ miqdori g‘altakning ishchi uzunligiga 
bog‘liq bo‘ladi. Val bilan birgalikda o‘ng tomonga to‘liq siljilgan g‘altakning chap 
cheti urug‘ kamerasidan chiqqan bo‘lishi kerak. Hamma g‘altakni urug‘ 
kameralariga nisbatan bir xil joy egallagan bo‘lishlari kerak. Ayrim g‘altaklar 
farqlansa, 
ularning 
yon 
tomonlariga 
qistirmalar 
qo‘yilib, boshqalariga 
tenglashtiriladi.
 
C) Ko‘chat ekish mashinalari 
Intensiv bog‘larnitashkil etishda (qatorlardagi ko‘chatlar orasidagi masofa 1 
m) maxsus ko‘chat ekish mashinasidan foydalaniladi.Mashina (35-rasm) 
ko‘chat ekiladigan chuqur jo‘yak arig‘ini ochib, u erga tushirilgan ko‘chatni tuproq 
bilan ko‘mib, zichlaydi. Kerak bo‘lsa erni o‘g‘itlab, keyinchalik sug‘orish uchun 
sayoz jo‘yak ochib ketishi mumkin. 

---

 
 
35-rasm. Ko‘chat o‘tqazadigan mashinaning tuzilishi: 
1- rama; 2- g‘ildirak; 3 -ko‘chat o‘tqazish apparati; 4 - o‘g‘itlash apparati; 
5, 6 - harakat yuritmasi; 7 - iz tortkich; 8 -avtotirkagich; 9- bunker; 
10 -lemex iskanasi; 11- o‘rindiq; 12- zichlovchi g‘altak; 13- jo‘yak olgich; 
14 -kurakcha; 15 -soyabon. 
Ko‘chat o‘tqazish apparati 
3
erga 50 sm gacha botirilib yuritiladi. Natijada, u 
erni tilib, yon devorlari bilan tuproqni ikki chetga surib, deyarli keng chuqur joyni 
(40 sm gacha) hosil qiladi. O‘rindiq 
11 
da o‘tirgan ishchi bunker 
9 
ga to‘plab 
qo‘yilgan ko‘chatni olib, yurib ketayotgan mashina belgilangan joyga etib 
kelganida, chuqurning tubiga solib, uni qisqa vaqt ushlab turadi. 
Ko‘chat o‘tqazish apparati yon devorlarining oxiri engashtirilgan shaklda 
bo‘lganligi sababli, oldin pastki nam tuproq ko‘chat ildizi ustiga to‘kilib tushadi va 
ko‘ma boshlaydi. Qisman ko‘milgan ildiz ustidagi tuproqqa, lozim bo‘lsa, mineral 
o‘g‘it solinishi mumkin. 
Mineral o‘g‘itni chuqurga solish quydagicha bajariladi. O‘g‘itlash 
apparatining idishi
4 
dan uzluksiz o‘g‘itni ajratib turish uchun, to‘g‘iniga tishlar 
o‘rnatilgan g‘ildirak 
2
xizmat qiladi. 
Aylanib yurayotgan g‘ildirakning harakati zanjirli uzatma 5 orqali o‘g‘it 
miqdorlagichning yuritmasi 
6 
ga uzatiladi. Miqdorlangan o‘g‘it maxsus o‘g‘it 
o‘tqazgich orqali erga tushadi. 
Yakka tartibda daraxt ko‘chatlarini o‘tqazish uchun avvalo maxsus 
chuqur qazgichlar yordamida chuqur qaziladi va unga qo‘lda qo‘chat 
ekiladi.

---

Ko‘chat ekish uchun alohida dumaloq shakldagi chuqurcha kovlanadi. 
Chuqurchaning o‘lchamlari ekiladigan ko‘chat va tuproq turiga qarab turlicha 
qabul qilinadi.CHuqurchaning chetlari tekis, devori tik bo‘lishi kerak. 
Burg‘ulovchi chuqur kovlagichning ishchi qismi aylanuvchan vintsimon 
burg‘i 1 hisoblanadi (36-rasm). Burg‘ining pastki uchiga iskanasimon parma 
9 
joylashtirilgan. Turli o‘lchamli chuqurchalarni tayyorlash uchun, mashinada bir 
nechta almashuvchan (diametri 30 sm dan 80 sm gacha) vintsimon burg‘ilar 
mavjud. Burg‘i erga botib, tuproqni chuqurchadan yuqoriga chiqarib tashlashi 
uchun, uni majburan aylantirish, kerak bo‘lsa pastga bosib botirish lozim. 
Burg‘ining vali maxsus reduktor 
8 
ga ulanib, undan aylanma harakat oladi. 
Reduktorga esa harakat traktorning orqa quvvat olish validan kardan val
5
orqali 
keltiriladi.
Burg‘ining vintsimon parragi uchiga abraziv eylishga chidamli po‘latdan 
yasalgan lemexcha 2 o‘rnatiladi.