Matematika o‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma Yangi nashr

3.
Ifodalar tuzib, qiymatlarini topamiz.
+
= 23
+
= 54 
12 
33
 
21
 
11
 
44
2
4
8
15
20
30
1
0
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
+ 3
+ 3
– 2
+ 1
+ 2
– 2
0
26
+ 21
0
47
– 21
28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
40 – 10
0
26
+ 21
0
47
– 21
28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
40 – 10
Maqsad:
sonlar nurini chizadi. Sonlar nurida sonlarning joylashuvini 
aniqlaydi. Sonlar nuriga sonlarni joylashtiradi. 
13
Sonlar nuri
1-dars
1. Eslaymiz:
nurda sonlarni joylashtiramiz. Sonlar 
nuri hosil bo‘ladi.
Qalamlar soni nechtadan ortib borayapti? Tushun tiramiz.
2.
Sonlar nurida qaysi sonlar tushirib qoldirilgan? 
3.
Tikuvchi 54 metr ma-
toning 12 metridan liboslar 
tikdi. Necha metr mato 
qoldi?
71
70
72 73 74 75 76 77 78 79 80
10
20
40
30
50
60
80
70
100
90
0
3
4.
Harflarda qanday sonlar yashirilgan? Kim tez to-
padi?
0
3
0
3
E
A
4
F
B
D
H
0
3
8
M
K
24
4
L
N
@edurtm_uz

---

A
b
D
15
14
5. 
Sonlar nurini chizamiz. Bo‘sh kataklarga mos son-
larni yozamiz.
Sonlar nuri
2-dars
1. 
Chizmalar asosida hisoblaymiz.
0 + 3 = ? 4 + 1 = ? 8 − 2 = ? 9 + 3 = ?
2.
Bo‘sh kataklarga mos sonlarni qo‘yamiz.
3.
Ifodalar tuzib, qiymatlarini topamiz.
+
= 23
+
= 54 
12 
33
 
21
 
11
 
44
2
4
8
15
20
30
1
0
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
+ 3
+ 3
– 2
+ 1
+ 2
– 2
0
26
+ 21
0
47
– 21
28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
40 – 10
0
26
+ 21
0
47
– 21
28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
40 – 10
15
34 + 21
4.
Berilgan nuqta orqali 
yana bitta to‘g‘ri chiziq 
o‘tka zilsa, nechta nur hosil 
bo‘ladi?
5. 
Hisoblaymiz va sonlar nurida ifodalaymiz.
30 34
40
50 55 60
70
80
72 + 5
56 − 22
93 − 41
Ikki xonali sonlar
3-dars
1. 
Sonlarda nechta o‘nlik va nechta birlik bor?
2.
Namuna asosida mos sonlarni yozamiz.
O‘nlik
Birlik
63
60
3
63 birlik
__ o‘nlik ___ birlik
37
o‘nlik+
birlik=37
46
o‘nlik+
birlik=
46
37
o‘nlik+
birlik=37
46
o‘nlik+
birlik=
46
37
o‘nlik+
birlik=37
46
o‘nlik+
birlik=
46
37
o‘nlik+
birlik=37
46
o‘nlik+
birlik=
46
31
2-DARS: 
SONLAR NURI
Maqsad:
sonlar nurini chizadi. Sonlar nurida sonlarning joylashuvini 
aniqlaydi. Sonlar nuriga sonlarni joylashtiradi. 
1. 
Sonlar nurini chizamiz. Nurda 0 dan 12 gacha bo‘lgan sonlarni yozamiz. 
1) 0 + 3 yig‘indini sonlar nurida hisoblash uchun 0 sonidan 3 birlik o‘ngga 
o‘tamiz va 3 soniga kelamiz. Natija 3. 
2) 4 + 1 yig‘indini hisoblash uchun sonlar nurida 4 ni belgilab, 1 birlik o‘ng
-
ga o‘tamiz. Natija 5.
3) 8 – 2 ayirmani sonlar nurida hisoblash uchun 8 ni belgilaymiz va 2 birlik 
chapga o‘tamiz. Natija 6.
Qolgan misollar ham shu tartibda yechiladi. Ahamiyat bering: yig‘indi
-
ni topishda 2-qo‘shiluvchi qaysi son bo‘lsa, o‘shancha birlik o‘ngga o‘tiladi. 
Ayirma natijasini topish uchun ayriluvchi qaysi son bo‘lsa, o‘shancha birlik 
chapga o‘tiladi.
2. 
Bo‘sh kataklarga mos sonlarni qo‘yamiz. Birinchi ifodaning qiymati 23 
ga, ikkinchi ifodaning qiymati 54 ga teng bo‘lishi lozim. Qo‘shish amalining 
tarkibiy qismlarini tanlash usuli bilan topamiz. 
Masalan: