Matematika o‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma Yangi nashr

5. 
O‘quvchilarga o‘qituvchi tomo-
nidan tushuncha beriladi. Amallarni 
bajarib, bo‘sh kataklarni to‘ldiramiz. 
5 × 2 = 10
7 × 3 = 21 4 × 2 = 8
5 × 3 = 15
7 × 4 = 28 4 × 3 = 12
5 × 4 = 20
7 × 5 = 35 4 × 4 = 16
5 × 5 = 25
7 × 6 = 42 4 × 6 = 24
5 × 6 = 30
7 × 8 = 56 4 × 8 = 32
5 × 9 = 45
7 × 10 = 70 4 × 9 = 36
170
5.
Ma’lumotlar asosida jadvalni to‘ldiramiz.
6.
Ota-onamiz va boshqa oila a’zolarimizga oid ma’lu-
motlar kiritilgan yuqoridagi kabi jadval tuzamiz.
Jadvalga doir masalalar yechish 
6-dars
1.
Shaxmat taxtasidan a1, d5, h8, g4 kataklarni 
topamiz. 
Namuna: d5.
a b c d e f g h
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8
7
6
5
4
3
2
1
8
7
6
5
4
3
2
1
2.
Yig‘indi va ayirmalarni taqqoslaymiz.
4.
Mevalarga mos 
bo‘ lak larni aytamiz.
Kim chaqqon?
Og‘irligi
Bo‘yi
Qarich uzunligi
Men
Partadoshim
O‘rtog‘im
171
3.
Doiraga olingan
shaxmat donalarining
kataklarini yo zamiz.
4.
Tarozilar teng bo‘lishi uchun necha kilogramm kerak?
a b c d e f g h
8
7
6
5
4
3
2
1
5.
Amallarni bajarib, bo‘sh kataklarni to‘ldiramiz.
10
15
5
20
45
6
5
10
21
28
35
6
7
8
24
36
32
16
4
3
8
2
5
0
9
Koordinata – joylashuvni aniqlash
7-dars
2
1
3
4
5
6
2
1
3
4
5
6
Masalan, kino, konsert, 
teatr zallari hamda sinf 
xonalarida har bir oʻrindiq 
qator va undagi joy raqami 
orqali ifodalanadi. 
Kundalik hayotda 
narsalarning joyla shuvini 
aniqlashga toʻgʻri keladi.
3-qator 5-joy
170
5.
Ma’lumotlar asosida jadvalni to‘ldiramiz.
6.
Ota-onamiz va boshqa oila a’zolarimizga oid ma’lu-
motlar kiritilgan yuqoridagi kabi jadval tuzamiz.
Jadvalga doir masalalar yechish 
6-dars
1.
Shaxmat taxtasidan a1, d5, h8, g4 kataklarni 
topamiz. 
Namuna: d5.
a b c d e f g h
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8
7
6
5
4
3
2
1
8
7
6
5
4
3
2
1
2.
Yig‘indi va ayirmalarni taqqoslaymiz.
4.
Mevalarga mos 
bo‘ lak larni aytamiz.
Kim chaqqon?
Og‘irligi
Bo‘yi
Qarich uzunligi
Men
Partadoshim
O‘rtog‘im
@edurtm_uz

---

A
b
D
151
7-DARS: 
KOORDINATA – JOYLASHUVNI ANIQLASH
Maqsad:
kundalik hayotda narsalarning joylashuvini aniqlaydi. Kino-
teatrdagi o‘rinlarning belgilanishi va ularga chipta bo‘yicha joylashishni 
o‘rganadi.
1. 
Mavzu bo‘yicha tushuncha beriladi. Kundalik hayotimizda narsalar-
ning joylashuvini aniqlashga to‘g‘ri keladi. Masalan, kino, konsert, teatr zal
-
lari hamda sinf xonalarida har bir o‘rindiq qator va undagi joy raqami orqali 
ifodalanadi. Berilgan topshiriqni birgalikda bajaramiz. Teatrda panda, ayiq va 
kuchukning joylashuv o‘rnini topamiz va yozamiz. 
Demak: panda 3-qator 5-joy, ayiq 3-qator 3-joy va kuchuk 3-qator 7-joyda 
o‘tiribdi. 
2. 
Topshiriqni og‘zaki bajaramiz. Berilgan rasmlarga qaraymiz va mos 
bo‘laklarini topamiz. Kim chaqqon? Har bir mevaning qismlarini moslash-
tiramiz. 
3. 
Tenglamani bajarib, noma’lum sonni topamiz va yozamiz. Kim tezroq 
topadi?
4 × x = 36
 
7 × x = 42
4 × x = 16
x = 9
 
 
x = 6
 
x = 4
4. 
Berilgan topshiriqdagi rasmga qaraymiz. Rasmda qaysi hayvonlarni 
ko‘ryapsiz? Ulardan kuchukcha c4 
katakda joylashgan. Qolgan hay
-
vonlarning joylashuv o‘rnini topib 
yozamiz. 
Demak, kuchukcha c4 katak
-
da, toshbaqa a5 katakda, mushuk 
e1 katakda va asalari d2 katakda 
joylashgan. 
5. 
Aqlni charxlaymiz. Berilgan 
bo‘lish amallarini bajarib, bo‘linmani 
topamiz. 
2 ÷ 2 = 1
5 ÷ 5 = 1
6 ÷ 2 = 3
10 ÷ 5 = 2
10 ÷ 2 = 5
15 ÷ 5 = 3
12 ÷ 2 = 6
20 ÷ 5 = 4
6. 
O‘quvchilarga o‘qituvchi to-
monidan tushuncha beriladi. Hisob-
laymiz. Qiymatlari teng ifodalarni to
-
pamiz va namuna asosida yozamiz.