Matematika o‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma Yangi nashr

3
4
5
5
6
13 14 15
4.
Teatr davomiyligi 1 soat-u 45 minutdan iborat. U 
soat 9:45 da boshlansa, qachon tugaydi?
5.
Qaysi stakandagi suv ko‘proq?
6.
Amallarni bajaramiz.
15 ÷ 3
(15 + 35) ÷ 5
(68 − 28) ÷ 4
79 − (15 + 48)
55 + (35 − 17)
36 ÷ 4
“XALQLAR DO‘STLIGI” SAROYI
15
7
“XALQLAR DO‘STLIGI” SAROYI
15
8
qator
joy
qator
joy
@edurtm_uz

---

A
b
D
153
 
9-DARS: 
NAZORAT ISHI
Maqsad:
bob yuzasidan bilim, ko‘nikma, malaka va kompetensiyalarni 
o‘zlashtirish darajasini aniqlash. 
1-variant
1. Vazada 8 ta qizil olma, 6 ta yashil olma va 12 ta nok mevasi bor. Ularni 
jadvalga yozamiz va jami mevalar sonini topamiz.
Meva nomi
Soni
Qizil olma 
8 ta
Yashil olma
6 ta
Nok
12 ta
Jami
?
2. Tenglamalarni yechamiz.
x + 8 = 12
4 + a = 15 
3. Amallarni bajaramiz.
95 – 90 59 – 6 18 ÷ 6 28 ÷ 4
2-variant
1. Mansur daladan 10 ta qovun, 6 ta tarvuz va 10 ta handalak olib keldi. 
Ularni jadvalga yozamiz va jami poliz mahsulotlari sonini topamiz.
Meva nomi
Soni
Qovun
10 ta
Tarvuz
6 ta
Handalak
10 ta
Jami
?
2. Tenglamalarni yechamiz.
x + 15 = 56 
40 + a = 60
3. Amallarni bajaramiz.
100 – 90 62 – 11 56 ÷ 7 45 ÷ 5
@edurtm_uz

---

A
b
D
154
ZAMONAVIY PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR 
Umumiy o‘rta ta’lim milliy o‘quv dasturi metodologiyasining aso-
siy vazifalari sirasida “
o‘zining “men”ligi, intellektual salohiyati, ma’na-
viyati va dunyoqarashi ustida mustaqil ishlash hamda XXI asr ko‘nik-
malarini
(madaniyatli muloqot, insoniy fazilat, kitobxonlik, savodxonlik, 
tanqidiy-kreativ fikrlash, ijodkorlik, hamkorlikda ishlash, muammolar
-
ga yechim topish kabi) 
o‘quvchilarda shakllantirish” belgilab berildi. 
Quyida hayotiy ko‘
nikmalarni rivojlantirish jarayonida muhim b
o‘lgan 
metodlarga to‘xtalamiz.
“Tadqiqotga asoslangan ta’lim” metodi.
Bu ta’lim o‘quvchidan kre-
ativ fikrlashni talab qiladi. Yangi bilimlar olish maqsadida o‘qituvchi o‘zi 
masala tuzish va uni hal qilish yo‘llarini izlaydi. O‘qituvchi tomonidan 
beriladigan ijodiy-amaliy topshiriqlar ham hech qanday yordamsiz yoki 
namunaga asoslanmagan holda bajariladi. Mazkur tasnifning ustun
-
ligi shundaki, o‘quvchilarning bilish faoliyatini bosqichma-bosqich faol
-
lashtirish nazarda tutilgan hamda unda o‘quvchilarning qobiliyatlarini 
rivojlantirishga va o‘quv faoliyati tarkibida tadqiqotchilik unsurlari bo‘lishi 
zarurligiga e’tibor berilgan. O‘qituvchi mavzuni yoritmaydi. Bunda mav-
zuga oid masala sinfga tashlanadi. Uni o‘quvchilar kichik guruhlarda mu
-
hokama qilish jarayonida “tadqiqot” o‘tkazadilar va o‘z xulosalarini chiqa
-
radilar va o‘qituvchi yordamida umumlashtiriladi.
“Muammoli ta’lim” metodi.
Mazkur tushuncha pedagogik ada-
biyotlarda keyingi yillarda yuzaga kelgan bo‘lsa-da, izlanuvchanlikka 
asoslangan bu g‘oya ming yildan ortiqroq tarixga ega. Sharq mutafakki
-
rlari bilish izlanish mahsuli ekanini alohida qayd etishgan. O‘rta asrning 
buyuk donishmandi Abu Ali ibn Sino o‘zining “Donishnoma” asarida 
qiyinchiliklarni yengish orqali bilimlarni egallashning afzalligini ko‘rsat
-
gan edi. Umar Xayyom “Matematik traktatlar” kitobida bilish uchun 
fikrlash zarurligini, qiyinchiliklarni bartaraf qilish uchun o‘ylash kerak
-
ligini ta’kidlaydi. Al-Tusiy esa bilimlarni puxta egallash uchun mustaqil 
izlanishning zarurligini alohida qayd etadi. Bu g‘oya keyinchalik evristik 
ta’lim nazariyasining yuzaga kelishiga asos bo‘
ldi. XIX asrning 70-yillari
-
da Rossiyada yashagan bir guruh tilshunos olimlar (S.P.
Baltalon, M.A. 
Ribnikova) evristik ta’lim nazariyasini k
o‘tarib chiqib, mustaqil ishlatish 
yo‘li bilan o‘
quvchilarni faollashtirishga erishish mumkinligini asoslab 
berdilar. O‘quvchilarni izlanishga undash suhbat asosida amalga oshiri-
ladi. Har qanday izlanishga asoslangan suhbat jarayonida muammoli 
vaziyat yaratish ehtiyoji bor. Bilimlarni muammoli y
o‘l bilan bayon qilish 
o‘
quvchilarning ijodiy imkoniyatlarini kengaytirishga, noma’lumni izlab 
topish jarayonida 
o‘zligini namoyon etishga imkon beradi. Muammoli 
ta’limda o‘
quvchilarning faoliyati shunday tashkil etiladiki, ularda 
o‘rga-
@edurtm_uz

---

A
b