Materialshunoslik

11.4. Shishaning turlari
Taxta oyna.
Taxta oynaga oddiy deraza, vitrina, issiqlik 
nurlarini yutuvchi, armaturalangan va boshqa oyna turlari kiradi. 

---

99 
11.4-rasm. Shisha turlari. 
Taxta oyna deraza va eshikni to‘sishga, sanoat va jamoat 
binolarini tashqi muhitdan izolyasiyalashda, ichki va tashqi tomondan 
bezashda ishlatiladi. Taxta oyna eni 250-1600 mm, uzunligi 250-2200 
mm, qalinligi 2; 2,5; 3; 4; 5 va 6 mm o‘lchamlarda tayyorlanadi. Bir 
metr kvadrat oynaning massasi 2-5 kg bo‘ladi. Shisha taxtaning nur 
o‘tkazuvchanligi 87% kam bo‘lmasligi, shaffof bo‘lishi talab etiladi. 
U rangsiz bo‘lib, ba’zi xollarda yashil yoki ko‘kimtir soyalar bo‘lishi 
ruxsat etiladi. Taxta oyna yuzasidagi qiyshiqliklar, burmalar, yo‘l-yo‘l 
chiziqlar, bo‘shliqlarning bo‘lishi uning navini belgilaydi. Vitrina 
oynasi ma’muriy, maishiy, savdo, mehmonxona va sh.k. binolarni 
bezashda 
va 
izolyasiyalashda 
ishlatiladi. 
Vitrina 
oynalari 
polirovkalanib, qalinligi 6-10 mm, eni 3500, bo‘yi 6000 mm gacha 
o‘lchamlarda ishlab chiqariladi. Vitrina oynasining bir tomonlama nur 
o‘tkazuvchi turi binolarni bezashda va yorug‘lik nurini mo‘‘tadil 
saqlashda zarur bo‘ladi.
Issiq nurlarni qaytaruvchi oyna bir tomondan 0,3-1 mkm 
qalinlikda, turli rangdagi metall va oksid plyonkalar bilan qoplangan 
bo‘ladi. Metall yoki oksid qoplamalari maxsus ionli purkash 
uskunalari yordamida nikel-xrom aralashmasi, temir, mis, xattoki 
oltin, platina va sh.k. nodir metallar qoplanishi mumkin. Ularning nur 
o‘tkazuvchanligi 30-70% atrofida bo‘ladi. Metall qoplamali shishalar 
infraqizil nurlarni qaytargani sababli qizimaydi va xonadan nur 
tashqariga chiqmasligi tufayli binolarda issiqlik saqlanadi. Metall va 
oksid plyonkalar bilan qoplangan vitrina oynalari Parij, Berlin, 
Toshkent (Biznes markazi, Interkontinental mehmonxonasi va x.k.) va 

---

100 
boshqa ma’muriy binolarni bezash va izolyasiyalashda ishlatilgani, 
uning imkoniyatlari ko‘pligidan darak beradi. 
Issiq nurlarni yutuvchi oyna oddiy oynadan kimyoviy tarkibida 
temir, kobalt, nikel oksidi bo‘lishi bilan farq qiladi. Oynaning bu turi 
davolanish, bolalar bog‘chalari, gulxona, qishki bog‘, bino va 
inshootlarni romlariga o‘rnatiladi. 
Nur qaytaruvchi oyna gulli va xiralashtirilgan turlarga bo‘linib, 
xona ichi ko‘rinmasligi uchun deraza, eshik romlariga o‘rnatiladi. 
Gulli oyna quyilayotganda maxsus valiklardan foydalaniladi. 
Xiralashtirilgan oyna esa, qum oqimi bilan oddiy oynani qayta ishlab 
tayyorlanadi. Armaturalangan oynani kuydirilgan, xromlangan, 
nikellangan po‘lat to‘r bilan kuchaytirib tayyorlanadi. Bu oyna silliq 
va to‘lqinsimon bo‘lib, oyna sindirilganda sochilib ketmasligini 
ta’minlaydi. Uning o‘lchamlari: uzunligi 1200-2000 mm, eni 400-
1500 mm. Toblangan oyna oddiy oynani 540-650
0
S haroratda qizdirib 
va asta-sekin sovutib olinadi. Toblangan oynaning zarbiy va 
egilishdagi mustahkamligi oddiy oynaga nisbatan bir necha barobar 
yuqori. Toblangan oyna vitrinalar, eshiklar, balkon, zinapoya 
to‘siqlari va bo‘lmalar tayyorlashda ishlatiladi. Radioaktiv nurlarga 
bardoshli oynani shixta tarkibiga qo‘rg‘oshin, litiy, bor, kadmiy 
vasseziy oksidlari (0,25-1,5%) qo‘shilib tayyorlanadi. Bunday oynalar 
atom elektrostansiyalarida, reaktor qurilmalari xonalarida, izotoplar 
tayyorlaydigan korxonalarda ishlatiladi. Ko‘p qavatli oyna (tripleks) 
oddiy va armaturalangan bo‘lib, asosiy va oraliq (amortizatsiyalovchi) 
qatlamlardan iborat. Bu oyna turi sindirilganda maydalansa ham 
sochilib ketmaydi. 
Issiqqa bardoshli oyna borosilikatli bo‘lib, tarkibida bor, rubidiy 
va litiy oksidlari bo‘ladi. Bu oyna turi 200
0
S haroratga chidaydi va 
haroratdan chiziqli kengayish koeffitsienti oddiy oynadan 2-3 marta 
kam bo‘ladi (2-4
.
10
-6
0
S).