Mavzu buxgalteriya hisobi fanining muqaddimasi

---

MAVZU 1. BUXGALTERIYA HISOBI FANINING MUQADDIMASI 
1.1. 
BUXGALTERIYA 
HISOBI 
HAQIDA 
TUSHUNCHA. 
BOSHQARUV 
QARORLARNI QABUL QILISHDA BUXGALTERIYA AXBOROTI VA UNING 
AHAMIYATI 
1.2. BUXGALTERIYA AXBOROTIDAN FOYDALANUVCHILAR 
1.3. MOLIYAVIY VA BOSHQARUV HISOBI, UNING FARQLARI VA O‘ZARO 
ALOQASI 
1.4. 
BOZOR IQTISODIYOTI SHAROITIDA BUXGALTER KASBI 
 
1.1. BUXGALTERIYA HISOBI HAQIDA TUSHUNCHA. BOSHQARUV 
QARORLARNI QABUL QILISHDA BUXGALTERIYA AXBOROTI VA 
UNING AHAMIYATI 
Iqtisodiy sub’ekt faoliyatiga rahbarlik qilish va uning ustidan nazorat ishlarini olib borish 
uchun korxona rahbariyati kerakli ma’lumotlar bilan ta’minlanishi zarur. Buning uchun 
korxonaning xo‘jalik faoliyatini uzluksiz kuzatib boriladi. Kuzatish yo‘li bilan olingan 
ma’lumotlar ma’lum miqdor ko‘rsatkichlarida ifodalanib, istalgan vaqtda foydalana olish uchun 
ularga o‘ziga xos tartibda qayd qilinadi. Korxonaning moliya - xo‘jalik faoliyatida yuz beradigan 
voqea va hodisalarni kuzatish, o‘lchash, qayd qilish hamda miqdorlarda aks ettirishdan iboratdir. 
Demak, xo‘jalik faoliyatidagi hodisalarni va voqealarni kuzatish, o‘lchash va qayd qilish xo‘jalik 
hisobining asosiy mazmuni tashkil qiladi. 
Xo‘jalik hisobi yordamida iqtisodiy sub’ektda yuz beradigan voqea va hodisalar faqat 
miqdor jihatidan emas, balki sifat jihatidan ham ifodalanadi. Demak, xo‘jalik hisobi iqtisodiy 
sub’ektga rahbarlik qilish, uning ustidan nazorat qilish maqsadida korxonada yuz beradigan 
o‘zgarishlarni miqdorlarda aks ettirish va sifat jihatidan tavsiflashdan iboratdir. 
Xo‘jalik hisobi negizida, ko‘rinib turibdiki, “xo‘jalik” va “hisob” so‘zlari yotadi. 
“Xo‘jalik” - deganda ma’lum maqsadlarga yo‘naltirilgan, o‘zining bazisi va ustqurmasiga 
ega bo‘lgan sub’ektlar tushuniladi. Xo‘jalik sifatida qaraladigan sub’ektlar bo‘lib bir butun 
mamlakatning o‘zi va uning turli tarkibiy bo‘linmalari, masalan, tarmoqlari, sohalari, 
mintaqalari, hududlari, vazirliklar, birlashmalar, korxonalar hisoblanadi. Mamlakat doiraisdagi 
xo‘jalik xalq xo‘jaligi, uning eng qo‘yi bo‘g‘inidagi xo‘jalik korxona xo‘jaligi deb ataladi. 
Iqtisodiyotning yuqori va qo‘yi bo‘g‘inlari o‘rtasidagi xo‘jaliklarga tarmoqlar, sohalar, 
birlashmalar, viloyatlar, tuman va shaharlar xo‘jaliklari kiradi. 
“Hisob” - bu xo‘jalikda yuz bergan va berayotgan hodisa va jarayonlar, ularning natijalari 
to‘g‘risidagi axborotlarni yig‘ish, qayd etish, guruhlash va uzatish tizimi. Demak, hisobning 
asosiy mahsuli bo‘lib axborot, hisob yuritishning asosiy maqsadi bo‘lib, bu axborotlarni aniq, 
to‘liq va o‘z vaqtida yig‘ish, qayd etish, guruhlash va foydalanuvchilarga etkazib berish 
hisoblanadi. 
SHunday qilib, ikki so‘z yig‘indisidan tashkil topgan “xo‘jalik hisobi” xalq xo‘jaligining 
turli bo‘g‘inlarida yuz bergan va berayotgan hodisa va jarayonlar, ularni natijalarini soniy va 
sifat jihatdan xarakterlovchi axborotlarni yig‘ish, qayd etish, guruhlash va uzatish tizimidir.
Xo‘jalik hisobi korxonalarga biriktirilgan moddiy va moliyaviy resurslarning harakati va 
holatini aks ettirish bilan birga ulardan oqilona, samarali foydalanish ustidan nazorat olib boradi, 
shuningdek, mamlakatning milliy boyligini saqlash hamda ko‘paytirishga hissa qo‘shadi. 
Iqtisodiyotni boshqarishda hisobdan muvaffaqiyatli foydalanish uchun ma’lum talablarga 
rioya qilish kerak. Bu talablar quyidagilardan iborat: