Mavzu: byudjet hisobining schyotlar tizimi va ikkiyoqlama yozuv

Debet
Kredit
1. Hisobot Davri boshiga qoldiq (BQ)
2. 1 800 000 so’mga Debitor qarzlarning ko’payishi (debet aylanma- DA)	3. Hisobot davridagi kamayishlar (кredit aylanma - КА)
4. Hisobot Davri oxiriga qoldiq (OQ)
ОQ=BQ+D А-КА

159 (A) 155 (P)

Debet	Kredit
	1. Hisobot Davri boshiga qoldiq (BQ)
2. Hisobot davridagi kamayishlar (debet aylanma- DA)	3. 1 800 000 so’mga kreditor qarzlarning ko’payishi (kredit aylanma-KA)
	4. Hisobot Davri oxiriga qoldiq (OQ)
	OQ=BQ+KA -DA

9. chizma: Buxgalteriya provodka(o’tkazma)si

2. 
   misol. Mazkur ijara to’lovi byudjet tashkilotiga tushganda 159
   

―Boshqa debitor va kreditorlar bilan hisob-kitoblar‖ subschyoti kreditlanadi va 110 ―To’lovlarning maxsus turlariga doir hisob- kitoblardan tushgan mablag’lar‖ subschyoti debetlanadi (16-chizma).
1 8

9. chizma: Buxgalteriya provodka(o’tkazma)si

3. 
   misol. Kassadan xodimlarga 2 800 000 so’m ish haqi berildi. Ushbu xo’jalik operatsiyasi natijasida kassadagi pul mablag’i kamaydi, xodimlar bilan ish haqi yuzasidan qarzlar ham kamaydi.
   

Debet 120 (A) Kredit Debet 173 (P) Kredit (-) (-)
2 800 000 so’mga 2 800 000 so’mga
kassadagi pul xodimlar bilan
mablag’ining ish haqi yuzasidan
kamayishi qarzlarning kamayishi

9. chizma: Buxgalteriya provodka(o’tkazma)si

Buxgalteriya hisobida ikki yoqlama yozuv usulidan schyotlarda xo’jalik operatsiyalari to’g’ri aks ettirilishi ustidan nazorat olib borishda foydalaniladi. Har bir operatsiya bir xil summaga bitta schyotning debeti va boshqa bir schyotning kreditga yoziladi. Natijada hamma schyotlarning debet tomonidagi oborotlar jami, hamma schyotlarning kredit tomonidagi oborotlar jamiga teng bo’lishi kerak. Shunday tenglikning bo’lmasligi schyotlarda xatoga yo’l qo’yilganligidan dalolat beradi.

1. Sintetik va analitik (tahliliy) hisob

Xo’jalik yurituvchi subyektlar zimmasidagi mablag’larning holati turli tuman bo’lib, ularni to’liqligini nazorat qilish buxgalteriya hisobi zimmasidadir. Mablag’larni turlari bo’yicha hisobga olishda buxgalteriya hisobi schyotlaridan foydalaniladi. Har bir schyot bir turli mablag’lar harakatini hisobga olish uchun belgilangandir.
Masalan: «Kassa» schyotida faqat kassadagi pul mablag’larining kirim-chiqimi hisob-kitob qilinadi va bu to’g’risida to’liq ma‘lumot olish imkonini beradi.
Demak, schyotlar yordamida xo’jalik yurituvchi subyektlar zimmasidagi mablag’lar harakati turlari bo’yicha nazorat qilinadi. Nazorat ishlarida mablag’lar harakati o’lchov birliklari bo’yicha va pul ifodasida olib boriladi.
Har bir xo’jalik yurituvchi subyekt o’z mablag’larini to’liqligini, undan samarali foydalanishni nazorat qilib borish maqsadida sintetik va analitik hisob schyotlaridan foydalanadi.