Lekin,insonning axloq-ijtimoiy normalar doirasidagi maqbul harakati uning oʻziga ham bogʻliqdir.
Odam oʻz-oʻzini anglashi, bilishi va oʻz ustida ishlashi avvalo uning diqqati, ongiga bevosita oʻziga, oʻz ichki imkoniyatlari, qobiliyatlari, hissiy kechinmalariga qaratilishini taqozo etadi.
Ijtimoiy xulq– shaxs tomonidan uni oʻrab turgan odamlar, ularning xulq-atvorlariga eʼtibor berishdan tashqari, oʻzining shaxsiy xarakatlari va ularning oqibatlarini muntazam tarzda tahlil qilib borilishi ham taqozo etiladi.
Shaxsning oʻzi, oʻz xulq-atvori xususiyatlari, jamiyatdagi mavqeini tasavvur qilishidan hosil boʻlgan obraz – “men” obrazi deb atalib, uning qanchalik adekvatligi va reallikka yaqinligi shaxs barkamolligining mezonlaridan hisoblanadi.
Oʻzini oʻzi anglash doimiy jarayon sifatida mavjud.
U insonning boshqa odamlar haqidagi bilimlari va ularning unga boʻlgan munosabatlari oʻrtasidagi ziddiyat bilan belgilanadi.
Inson oʻzi haqida fikr yuritar ekan, u boshqa odamlar bilan oʻzaro munosabatlarini tahlil qiladi va ular samarali ekanligiga koʻra oʻz menligini yaratadi.
“Menlik” insonni atrof-muhit, odamlar bilan oʻzaro munosabatlarning va oʻzaro aloqadorliklarning mahsuli boʻlib qoladi.
Lekin, uning tarkib topishi insonning fikr yurituvchanligi, yaʼni umumiy holda ruhiyatning rivojlanganlik darajasi bilan belgilanadi.
Mana shu maʼnoda oʻz-oʻzini anglashning ichki mazmuni bu yondashuvga koʻra 2 asos bilan belgilanadi:
Birinchidan, insonning atrof-muhitga, odamlar bilan boʻladigan oʻzaro munosabatlarning mazmuni va ikkinchidan, ana shu munosabatlar haqida uning fikr yurita olish imkoniyati.
Shulardan birinchisi ijtimoiy, demak obyektiv xususiyatga ega boʻlsa, ikkinchisisubyektiv, yaʼni insonning psixo-fiziologik va psixologik xususiyatlariga bogʻliqdir.
Ana shu ikki asosning oʻzaro mos kelishi yoki mos kelmasligi oʻzlik haqidagi adekvat (toʻgʻri) tasavvurni vujudga keltiradi.
