Mavzu: Fe’llarning zamon, mayl va shaxs kategoriyalari. Fe’lning vazifadosh shakllari va modal shakllari. Fe’l yasalishi

Fe’llarning tuslanishi(shaxs-son kategoriyasi). Ish-harakat ma’lum bir grammatik shaxs tomonidan bajariladi (yoki bajarilmaydi). Grammatik shaxs so'zlovchi (I shaxs), tinglovchi (II shaxs), o'zga (III shaxs yoki predmet) bo'lishi mumkin.
Grammatik shaxs grammatik son (birlik yoki ko'plik) bilan birgalikda ifodalanadi. Fe’llardagi bunday grammatik shaxs va son ma’nosi ma’lum bir grammatik ko'rsatkichlar orqali ifodalanadi. Masalan: o'qidim, o'qisam, o'qisang, o'qiyapman, o'qibman, o'qiy fe’llari tarkibidagi -m, -man, -y qo'shimchalari ish- harakatning I shaxs so'zlovchi, ya’ni yakka shaxs tomonidan bajarilganini ko'rsatsa; o'qidik, o'qisak, o'qiyapmiz, o'qibmiz, o'qiylik fe’llari tarkibidagi -k, - miz, -ylik affikslari ish-harakatning I shaxs, lekin ko'p so'zlovchilar (shaxslar) tomonidan bajarilganini ifodalaydi.
Demak, ish-harakatning bajaruvchisi uch shaxs va 2 son tushunchalarini aks ettiruvchi affikslarni o'z ichiga oladi. Shuning uchun ham bunday affikslar shaxs- son affikslari deb yuritiladi. Fe’llarning shaxs-son affikslari bilan o'zgarishi esa tuslanish deyiladi. Shaxs-son affikslari tilshunoslikda tuslovchi affikslar deb ham yuritiladi.
O'zbek tilida tuslovchi affikslar fe’l shakllariga turlicha ko'rinishda qo'shiladi. Shu jihatdan tuslovchi affikslar uch guruhga bo'linadi.
Birinchi guruh tuslovchilar. Bu guruhga mansub tuslovchilar aniqlik va shart-istak maylidagi -di, -sa qo'shimchalarini olgan sof fe’l negizidan so'ng va edi to'liqsiz fe’liga qo'shiladi: keldi-m, keldi-ng, keldi; kelsa-k, kelsa-ng, kelsa(lar) kabi.
Fe’llarning birinchi guruh tuslovchilar bilan tuslanishi quyidagicha:

Shaxs	Son
	Birlik	Ko'plik
I	yozdim, yozsam, yozgan edim	zdik, yozsak, yozgan edik
II	yozding, yozsang, yozgan eding	yozdingiz, yozsangiz, yozgan edingiz
III	yozdi, yozsa, yozgan edi	yozdi(-lar), yozsa(-lar), yozgan edi(- lar)