Mavzu: Gametogenez somatik va jinsiy hujayralarni umumiy hamda o`ziga xos xususiyatlari

. Changlanishda chang hujayrasi onalik tumshuqchasida chang naychasini hosil qiladi. U orqali spermiylar murtak xaltasiga o’tadi. Chang naychasida ikkita spermiy bo’ladi. Ularning biri tuxum hujayra bilan qo’shilib zigota hosil qiladi. Undan murtak rivojlanadi. Ikkinchi spermiy esa markaziy diploid hujayra yadrosi bilan qo’shilib, triploid hujayrasini hosil qiladi, undan endosperm rivojlanadi. Endosperm rivojlanayotgan murtak uchun oziq moddasi hisoblanadi. Yopiq urug’li o’simliklar uchungina xos bo’lgan bu jarayonni qo’sh urug’lanish deyiladi.

• . Changlanishda chang hujayrasi onalik tumshuqchasida chang naychasini hosil qiladi. U orqali spermiylar murtak xaltasiga o’tadi. Chang naychasida ikkita spermiy bo’ladi. Ularning biri tuxum hujayra bilan qo’shilib zigota hosil qiladi. Undan murtak rivojlanadi. Ikkinchi spermiy esa markaziy diploid hujayra yadrosi bilan qo’shilib, triploid hujayrasini hosil qiladi, undan endosperm rivojlanadi. Endosperm rivojlanayotgan murtak uchun oziq moddasi hisoblanadi. Yopiq urug’li o’simliklar uchungina xos bo’lgan bu jarayonni qo’sh urug’lanish deyiladi.

Jinsiy ko`payish

• Yerda hayotning paydo bo`lishi va ivojlanishida jinssiz ko`payish dastlab paydo bo`lgan.Jinsiy ko`payish esa, 3 mlrd yil oldin paydo bo`lgan.Jinsiy ko`payish ,tirik organizmlarning deyarli hamma guruhlarida uchraydi.Jinsiy ko`payishning bunday keng tarqalishi,tirik organizmlarda genetik turli-tumanlikni va fenotipik o`zgaruvchanlikning kelib chiqishiga sababchi bo`lgan.

Jinsiy ko`payish deganda,ota-ona organizmining genetik axboroti ,ya’ni gametalarning qo`shilishi natijasida yangi organizm paydo bo`lishi tushuniladi. Egizaklar Tuxumdondan ikkita tuxum hujayra yetilib, urug’lanishi natijasida normal embrion rivojlanishi mumkin.Bunday egizaklar ikkita tuxumdan rivojlangan egizaklar xisoblanadi.Ular xar-xil jinsli bo`ladi.Bir tuxumdan rivojlangan egizaklar, bitta tuxum hujayraning urug’lanishidan paydo bo`ladi.ular bir jinsli bo`ladi.

Jinsiy hujayralar gametalar deb ataladi. Gameta grekcha gamete-xotin, ya’ni urg’ochilik jinsiy hujayrasi (tuxum hujayra),gametis-erkak ya’ni erkaklik jinsiy hujayrasi (spermatozoid) degan ma’noni bildiradi. Jinsiy hujayralarning 2 turi: tuxum va urug’ hujayralari farqlanadi. Gametalarni muhim xususiyati- ular tashqaridan ozuqa qabul qilmaydi va yetilgan jinsiy hujayralar ko’paymaydi.

• Spermatozoid va tuxum xujayra diploid to’plamli xromosoma to’plamiga ega bo’lmaydi, ularda xromosoma to’plami ikki marta kamaygan gaploid miqdorida bo’ladi. Somatik xujayrada diploid to’plamli xromosoma yig’indisi bo’ladi.

• Jinsiy hujayralarning yetishib chiqishi
• Ikki xil yo’l bilan boshqariladi:

• Nerv yo’l

• Gormonal yo’l