Mavzu: germaniya iqtisodiyotida sug’urtaning tutgan o‘rni va ahamiyatigermaniyaning yirik sug’urta kompaniyalariga umumiy tavsifnoma. Germaniyada sug’urtatizimini davlat tomonidan tartibga solish frantsiyada sug’urta faoliyatinidavlat tomonidan tartibga
Yüklə 116 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Ijtimoiy bozor xujaligida nemis modeli va uni modernizatsiyalash.
|
Moliyaviy dasturlash asoslari.
Iqtisodiyot faoliyatining samaradorlik darajasiga baho berish va iqtisodiy siyosatga tuzatishlar kiritish uchun qarorlar qabul qilish ishlarida makroiqtisodiy schetlar majmuasidan foydalanish talab qilinadi. Ushbu majmuaga milliy hisoblar tizimi, TB va byudjet hamda pul-kredit sohalarining schetlari kiradi. Bu schetlar, shuningdek iqtisodiy siyosatni taxlil qilish va muhim makroiqtisodiy nisbatlarni tekshirishda qo‘llaniladi. Bu schetlardagi ma’lumotlarning o‘zaro bog‘liqligi biror bir sektorda harajatlarning daromadlardan ortiq bo‘lishi boshqa sektorda erishilgan iqtisod bilan qoplanishi lozimligi va mamlakat iqtisodi bo‘yicha xaddan tashqari ortiqcha harajatlarni moliyalashtirish faqat tashqi manbalar hisobiga amalga oshirilish mumkinligini yaqqol ko‘ratadi. 3. Ijtimoiy bozor xujaligida nemis modeli va uni modernizatsiyalash. Mamlakat rahbariyati uchun milliy hisoblardagi ma’lumotlar qiziqish uyg‘otishi maqsadida bu ma’lumotlar boshqa sektorlar bilan bog‘langan xolda keltirilish talab qilinadi. Bu bog‘liqliklar milliy hisoblardagi ko‘rsatkichlar boshqa ko‘rsatkichlar hisobiga qanday o‘zgarishi mumkinligin ko‘rsatishi lozim. Buxgalteriya ayniyatlari bilan birgalikda olingan yuqoridagi bog‘liqliklar iqtisodiy jarayonlarning raqamlarda ifodalangan konkret sxematik “modelini” ifodalaydi. Ushbu modeldan boshqarilayotgan parmetrlarga oldindan belgilangan maqsadlarga erishish uchun qanday tuzatishlar va o‘zgartirishlar kiritilishi lozimligini (masalan, endogen omillar orqali aniqlanadigan inflyasiya va TB ko‘rsatkichlariga) aniqlash maqsadida foydalanish mumkin. Iqtisodiy siyosatga tuzatishlar kiritishning mantiqiy natijalari ketma-ketligini ta’minlash uchun iqtisodiyotning barcha sektorlaridagi o‘zgarishlar inobatga olinishi lozim. Dasturlar ishlab chiqishda katta miqdordagi omillar va qiyinchiliklarga duch kelinadi. Moliyaviy dasturlar moliyaviy o‘zgaruvchilar orasidagi barqaror bog‘liqliklarga asoslansada (masalan, iqtisodiy o‘sish sur’ati, inflyasiya sur’ati va TB), amalda sodir bo‘ladigan o‘zgarishlarni aniqlash ancha murakkab bo‘ladi. Bunday bog‘liqliklar turli mamlakatlarda turlicha bo‘ladi va undan tashqari vaqt o‘tib borishi bilan va institutsional, siyosiy va boshqa omillar ta’sirida o‘zgarib turadi. Iqtisodiy siyosatda sezilarli o‘zgarishlar sodir bo‘lib, yirik islohotlar o‘tkazilsa, oldingi davrlardagi tendensiyalar umuman o‘zgarib ketishi mumkin. Taxlil olib borilayotgan iqtisodiy siyosatning natijalari qachon namoyon bo‘lishi, kutilayotgan o‘zgarishlarning o‘zaro bog‘liqliklarga qay tarzda ta’sir etishini aniqlashdagi murakkabliklar sababli tendensiyalarni aniqlash yanada qiyinlashishi mumkin. Nihoyat, ekzogen parametrlarning o‘zgarishlari bobidagi bashoratlar ham noto‘g‘ri bo‘lib chiqishi mumkin. FR va shuningdek g‘arbiy Evropaning barcha davlatlari (jami 17 davlat) 50 va 60- yillar boshida “marshall plani” ga muvofiq 12,4 mlrd. dollar miqdorida yordam olishgan edi. Ko‘rsatilgan ana shu yordam Hisobiga GFR va boshqa g‘arbiy Evropaning Ikkinchi jaHon urushi yillarida vayron bo‘lgan barcha davlatlari (sotsialistik rivojlanish yo‘lini t i uchun barcha zaruriy shart-sharoitlar yaratilgan. Germaniya urbanizatsiya darajasi anlash sharqiy Evropa davlatlaridan tashqari) o‘z milliy iqtisodiyotini tezda tiklab olishdi. Ijtimoiy bozor iqtisodiyotida aHoli farovonligi uchun barcha zaruriy shart-sharoitlar yaratilgan. Germaniya urbanizatsiya darajasi niHoyatda yuqori bo‘lgan mamlakat bo‘lib, zamonaviy ilmiy- texnologik asosida industriallashgan davlatdir. GFR dunyo mamlakatlari ichida maHsulotlarini ishlab chiqarishi va iqtisodiy rivojlanishi darajasi bo‘yicha eng yuqori o‘rinlarda turuvchi davlatlardan biridir. JaHon mamlakatlarida ishlab chiqarilayotgan yalpi milliy maHsulotning (YAMM) 7-8% i Evropa Ittifoqi mamlakatlarida ishlab chiqarayotgan yalpi maHsulotning 27-28% i GFR ga to‘g‘ri kelmoqda. Germaniya aHolisining 27-28% i asosan mamlakatning sanoati rivojlangan iqtisodiy rayonlarida yashashib, mamlakat YAMM ning 23-24% ni ishlab chiqarmoqda. 4. Germaniyaning zamonaviy makroiktisodiy siyosati. Telekommunikatsiya asbob-uskunalarni ishlab chiqarish, aniq mexanika, optik apparatlari ishlab chiqarish soHalari Ham mamlakat iqtisodiyotida etakchi o‘rinlardan birini egallaydi. Mamlakat iqtisodiyotida konsernlar shaklida bo‘lgan yirik monopolistik birlashmalar: og‘ir sanoatda “Tissen”, “Krupp”, “Manneeman”, elektrotexnika va elektron ishlab chiqarish sanoatida “Bosh”, “Simenss” kimyo sanoatida “Xyoxst”, “Basf”, “Bayer”, avtomabil sanoatida “Folksvagen”, “Deymler-Beni”, “Opel” va “BMW” konsernlari xal qiluvchi rol o‘ynaydi. GFR qishloq xo‘jaligida aholining atigi 4-5% i band bo‘lib, mamlakatning oziq-ovqat maHsulotlariga bo‘lgan eHtiyojining 90% dan ortiqrog‘ini qondiradi. Bu Holat mamlakat qishloq xujalik maHsulotlarini ishlab chiqarishda meHnat samaradorligi naqadar yuqori ekanligidan dalolat beradi. Gamburg portidan xam juda keng foydalaniladi. Mamlakatning asosiy iqtisodiy rayonlaridan o‘tuvchi Reyn daryosi va uning Rut xamda boshqa irmoqlari juda katta imkon yaratadi. Umumiy bozorga a’zo bo‘lgan qo‘shni mamlakatlar bilan juda qizg‘in ish bilan birgalikda raqobatchilik ziddiyatlari bo‘lgan munosabatlar olib boradi. Germaniyaning syosiy-geografik mavqei 60-yillar oxirigacha ko‘p jiHatdan uning xukmron doiralarining mamlakatlariga bog‘liq bo‘ldi. Ko‘plar bu siyosatni xozir Ham qo‘llab quvatlashmoqdalar. SHu sababli Germaniyaning sharqiy qo‘shnilari Polsha, CHexiya va Rossiya bilan iqtisodiy va boshqa aloqalar uncha katta bo‘lmadi. Germaniya xukumati keyingi davrda birmuncha realistik tashqi siyosat yuritmoqda. Rossiya bilan Germaniya, Polsha bilan Germaniya, CHexiya bilan Germaniya o‘rtasida tuzilgan shartnomalarda mavjud chegaralarning buzilmas chegara ekani qayd qilindi. Bu shartnomalar Evropada axvolning keskinlashuviga sabab bo‘ladi. Biroq Germaniyaning realistik kuchlari bunga qarshi chiqmoqdalar. Germaniyada AQSH raketa va yadro qurolining joylashishi, Evropa xalqining xavsizligiga salbiy tasir ko‘rsatadi. AHolisining soni jiHatdan g‘arbiy Evropada eng yirik davlat Ikkinchi jaHon urushi vaqtida aHolisining ancha qismi ko‘rganligiga va urushdan keyin aHoli tabiy o‘sishning past ekanligiga qaramasdan g‘arbiy Germaniya aHolisi soni urushdan so‘ng tezda urushdan avvaligidan oshib ketdi. SHarqiy Evropa mamlakatlaridan bu erga 7,5 million kishi ko‘chib keldi. Katta vayronalik va iqtisodiy qiyinchiliklarga qaramay Hamma ko‘chib kelganlar uy-joy va ish bilan ta’minlandi, deHqonlarga er berildi. Urushda Germaniyaning ayniqsa SHarqiy Germaniyaning juda ko‘p odam yo‘qotganligi va uning oqibatlari Germaniya aHolisining tarkibida va ko‘payish dinamikasiga salbiy ta’sir ko‘rsatib kelmoqda. Germaniyaning katta qismida tabiy sharoit qishloq xo‘jaligi uchun qulay. Mamlakat territoriyasining 1g‘3 qismiga yaqini SHimoliy Germaniya pasttekisligida. Deyarli yarmi er yuzasi tekis bo‘lgan o‘rta Germaniya past tolg‘laridadir. Tuproqlari asosan o‘rtacha unumdordir. Ammo ishlanadigan erlarning tuproqlari doim o‘g‘itlangandan tabiiy tuproqlarga qaraganda ancha unumli. Germaniya sanoatining rivojlanishiga imkon beruvchi tabiy sharoit va resurslar ko‘p jiHatdan bu erdagi foydali qazilmalar bilan bevosita bog‘liq bo‘lib kelgan. Baltika qalqoni bilan bog‘liq rudani foydali Germaniyaning jahonda tutgan o‘rni.
Yüklə 116 Kb. Dostları ilə paylaş:
|