Mavzu: i-guruh yonaki guruhcha metallarining davriy jadvaldagi o’rni. Atom tuzilishi. Xossalari mis

baʼzi metallmaslar, mas, V, R, Si koʻpincha kompleks birikma hosil qiluvchi markaziy atomlar boʻlib, kislotalarning anionlari (Gʻ-, S1-, Br-, S2-, WO2, SO42, RO43’ va boshqalar),

shuningdek, O, N, P, S, Se, S atomlariga ega boʻlgan neytral organik va anorganik molekulalar hamda radikallar ligandlar boʻlib qatnashishi mumkin.

Koordinatsion birikmalarda izomeriya hodisasi

• Bu xususiyat organik birikmalardagi kabi keng tarqalgan. Izomerlar xossalarining tadqiqoti birikmalarning geometrik tuzilishini aniqlashga imkon beradi.
• Izomeriya turlari o‘ndan ortiq, biz ularning ba’zilariga to‘xtalamiz.

1. Geometrik izomeriya tekis kvadrat yoki oktaedr shakliga ega bo’lgan koordinatsion birikmalarda uchraydi. Koordinatsion soni 4 ga teng bo’lgan birikmalarda 4 ta ligand ikki xil tabiatli bo’lganda yuzaga kelib chiqadi, ular kvadrat tekislikda ikki xil sis- va trans-izomerlar holida joylashadi (1-rasm).

• 1. Geometrik izomeriya tekis kvadrat yoki oktaedr shakliga ega bo’lgan koordinatsion birikmalarda uchraydi. Koordinatsion soni 4 ga teng bo’lgan birikmalarda 4 ta ligand ikki xil tabiatli bo’lganda yuzaga kelib chiqadi, ular kvadrat tekislikda ikki xil sis- va trans-izomerlar holida joylashadi (1-rasm).
• Bu izomerlar bir-biridan fizik va kimyoviy xossalari bilan farq qiladi. Tetraedr tuzilishiga ega bo’lgan koordinatsion birikmalar bunday izomeriyaga ega bo’lmaydi.

Dixlorodiammin platina(II) ning sis-(a) va trans(b) izomerlari

2. Ko‘zgu izomeriya eng kamida ikkita bidentat ligandga (masalan, En, oksalat kislota anioni, aminokislotalar va shularga o‘xshashlar) ega bo’lgan oktaedrik va tetraedrik birikmalarga xos bo’ladi.

• 2. Ko‘zgu izomeriya eng kamida ikkita bidentat ligandga (masalan, En, oksalat kislota anioni, aminokislotalar va shularga o‘xshashlar) ega bo’lgan oktaedrik va tetraedrik birikmalarga xos bo’ladi.
• Misol tariqasida [Co(En)2Cl2]Cl (dixlorobisetilendiamin) kobalt(III) xloridni ko‘rib chiqamiz.