Mavzu: Kvars

Qumtosh — choʻkindi togʻ jinsi,
Minerallar tarkibi. gilli, karbonatli, kremniyli va boshqa materiallar bilan iyementlashgan qum donalaridan tashkil topgan.
Struktura Qum kabi Qumtosh aksari qismini tashkil etuvchi donachalarning oʻlchamiga qarab mayda donali (0,1 dan 0,25 mm), oʻrta donali (0,25—0,5 mm), yirik donali (0,5 mm) larga,
Minerallar tarkibi. boʻyicha kvarsli, arkozli Qumtosh va grauvakkalarga boʻlinadi.
Zichligi 2,2 — 2,7 g/sm3, gʻovak-liligi 0,69—6,70%, suv shimishi 0,63—6,0% ni tashkil etadi. Kremniy va karbonat moddalar yordamida se-mentlashgan Qumtoshlarning fizik-mexanik xossalari yuqori, gil yordamida birikkan Qumtosh esa sifatsiz boʻladi. Qumtoshning oʻtga chidamliligi har xil; kremniyli modda yordamida jipslashgan toza kvarsli Qumtosh eng yuqori (1700°gacha) olovbardoshlikka ega.
Xalq xo‘jaligida ishlatilishi. Qurilishda Qumtoshdan devoriy va qoplama materiallar, xarsangtosh, shagʻal (yoʻl qurilishi va betonda toʻldirgich sifatida foydalaniladi. Tarkibida 95% dan ortiq kremnezyom (5YU2) boʻlgan kvarsli Qumtoshlar dinas ishlab chiqarishda, mis va nikel quyishda flyus sifatida hamda shisha tayyorlashda ishlatiladi.



Koʻmir — yonuvchi organik togʻ jinslariga mansub modda (qarang Toshkoʻmir, Qoʻngʻir koʻmir).
Ko'mir - tarkibida o'zgaruvchan qora yoki qora jigar rangli cho'kindi jins. Ko'mirning ayrim turlari issiq va tozalovchi, boshqalarida namlik miqdori yuqori bo'lgan va kislota yomg'irlari va boshqa ifloslanishlarni keltirib chiqaradigan moddalar mavjud. qattiq holatdagi yonuvchi foydali qazilma; tuban va yuksak oʻsimliklarning oʻzgarish mahsuli boʻlib, choʻkindi togʻ jinslari orasida qatlam qoʻrinishida yotadi. Tarkibida organik mineral aralashmalar va namlik 50% gacha boʻladi. Koʻmir foydali qazilmalarning eng koʻp tarqalgan turlaridan biri, Yer sharining barcha materiklarida uchraydi, 3000 dan ortiq koʻmir konlari va havzalari maʼlum.
Struktura. Koʻmir Yer poʻstida qatlam, qatlamsimon va linza koʻrinishidagi yotqiziqlar holida boʻladi hamda yaxlit,