Mavzu: Kvars

Amaliy ahamiyati. Kvars va xalsedon juda xilma-xil maqsadlarda ko‘llaniladi.
1. Shaffof va chiroyli xyllaridan zeb-ziynat buyumlari uchun ishlatiladigan tosh sifatida foydalaniladi.
2. Rangsiz tog‘ xrustallari optik asboblar tayyorlash uchun ishlatiladi.
3. Ayrim xillari (ayniksa texnik agat) aniq mexanikada mexanizmlar o‘qlarining tayanch nuqtalari, tayanch prizmalar, soat toshlari, ishlash uchun va boshqa maqsadlarda qo‘llaniladi.
4. Radiotexnikada radio to‘lqinlari stabilizatorlari, rezonatorlar va boshqalar sifatida ishlatiladigan pezokvars plastinkalari tayyorlash uchun aynan bir xil, qo‘shaloq bo‘lmagan, pezoelektrik xususiyatiga ega bo‘lgan kristallaridan (tog‘ xrustali, tutunsimon kvars, morion) foydalaniladi; bunday maqsadlar uchun prizmasining qarama- qarshi yonlari orasidagi zni 3,5 sm dan kam bo‘lmagan kristallarn yaraydi.
5. Eritilgan kvarsdan kislotaga va o‘tga chidamli bo‘lishi bilav ajralib turadigan ximiyaviy idishlar, shuningdek, ultrabinafsha nur bilai davolashda meditsinada qo‘llaniladigan kvars lampalari ishlab chiqariladi. Kvars ultrabinafsha nur o‘tkazuvchi, shaffof mineraldir (minerallarning bunday xillari juda kam uchraydi).
6. Toza, tarkibida temiri oz (0,002% gacha) bo‘lgan kvars qumlari oyna-keramika sanoatida, oyna quyishda va chinni hamda fayans buyumlar tayyorlashda ishlatiladi.
7. Kremniy karbid — karborund (SiC) ishlab chiqarishda qo‘llani- ladi. Bu juda qattiq (korunddan ham) bo‘lib, birinchi klass abraziv (jilolash) material sifatida ishlatiladi.
8. Mayda kvars qumi qum oqiziladigan apparatlarda metall va tosh buyumlar ustini jilolash uchun, tog‘ jinslarini arralab qirqishda va boshqa maqsadlarda foydalaniladi.
9. Qirralari edirilgai, bir-biri bilan sementlangan kvars donalaridan tarkib topgan qumtoshlar va ularning metamorfiklashgan xillari—kvarsitlar (tog‘ jinslari) qurilish materiali bo‘lib xizmat qiladi.



Slyuda — jins hosil qiluvchi minerallar (alyumosilikatlar) guruhi; qatqatsimon silikatlar kichik sinfiga mansub, murakkab va bekaror tarkibli: R,, R23 [AlSi3OJ (OH,F)2, bunda R,=K, Na; R2, = Al, Mg, Fe, Li. Bu guruh keng tarqalgan intruziv, metamorfik va choʻkindi togʻ jinslarining jins hosil qiluvchi minerallaridan boʻlib, muhim foydali qazilma hisoblanadi. Yer poʻstidagi umumiy miqdori 3,8%ga yetadi.
Singoniyasi.Slyuda. monoklin (soxta trigonal) singoniyada kristallanadi. Tabiatda turli otqindi va metamorflashgan togʻ jinslari orasida, yirik kristallari pegmatitlarda, baʼzan yuqori va oʻrtacha trlarda yuzaga kelgan volfram, molibden va boshqa foydali qazilmalarning gidrotermal konlarida uchraydi. Slyuda. yopishkrkligi va egiluvchanligi tufayli shaklini tez oʻzgartiradi, yengil jilolanadi.