Mavzu: Maktabgacha kata yoshdagi bolalarda son sanoq haqidagi tushunchalarni shakillantirish mundarija kirish

Tayyorlov guruhda son- sanoq bo‘yicha tasavvurlarini shakllantirish va ularni hisoblash amallari bilan tanishtirish
Son va sanoq. Bolalarda 10 gacha bo‘lgan predmetlarni to‘g‘ri va teskari sanash ko‘nikmasini mustahkamlash, ko‘rsatilgan songa binoan predmetlarni sanab chiqishni mashq qildirish.
0 dan 9 gacha bo‘lgan raqamlar bilan tanishtirish.
1-10 gacha bo‘lgan sonlarning har biri uchun oldingi va keyingi sonni topishni bolalarga mashq qildirish; 1-10 sonlari o‘rtasidagi nisbatni tushunishni mustahkamlash; istagan sondan boshlab to‘g‘ri va teskari tartibda son nomini aytish, “gacha va keyin”, “oldingi va keyingi” iboralarni tushunish.
10 gacha tartib bilan sanash, miqdor va tartib sanoqni farqlash, “qancha?”, “qaysi?”, “hisob bo‘yicha nechanchisi?” degan savollarga to‘g‘ri javob bera olish. Turli holatda joylashgan (doira bo‘ylab, kvadrat ichida, bir qator) 10 gacha bo‘lgan bir xil va turli xil predmetlarning sonini aniqlashni mashq qildirish.
Ikki kichik sondan 10 gacha bo‘lgan sonlarni hosil qilishga (aniq material asosida) o‘rgatish.
10 gacha bo‘lgan sonni o‘zidan kichik bo‘lgan ikkita songa (buyumlar misolida) ajratish. Masalan, “Senda 10 ta yong‘oq bor, uchtasini akangga berding. O‘zingda nechta qoldi?” degan savol bilan murojaat qilish.
15 gacha sanash ko‘nikmalarini (ko‘rgazmalilikka tayanib) takomillashtirish. 10 dan 15 gacha bo‘lgan raqamlar bilan tanishtirish.
Yonma-yon turgan sonlarni qiyoslashni mashq qildirish (12-11 dan 1 ta ko‘p, 11 esa 12 dan 1 ta kam). Sonlardan har birini 1 taga oshirish va kamaytirishga o‘rgatish (15 gacha bo‘lgan sonlar ichida).
Bolalarni (ko‘rgazmalilik asosida) arifmetik masalalar va uning strukturalari bilan tanishtirish.
1 dan 20 gacha sanashni o‘rgatish. 1 dan 20 gacha bo‘lgan sonlar o‘rtasidagi munosabatlarni (ko‘rgazmalilikka tayanib) tushunishni mustahkamlash. (16 soni 15 dan 1 ta ko‘p, agar 16 ni 1 ga kamaytirilsa 15 bo‘ladi; 15 soni 16 dan 1 ta kam, agar 15ga 1 ta qo‘shsak 16 bo‘ladi).
15 dan 20 gacha bo‘lgan sonlarning raqamlar bilan belgilanishi bilan tanishtirish. Aytilgan yoki raqam bilan belgilangan sondan keyin keluvchi va oldingi sonning nomini aytishga o‘rgatish.
Sonni ikkita kichik songa ajratib terib qo‘yishga (20 gacha), ko‘rgazmalilik asosida va ikkala kichik sondan yaxlit sonni tuzishga o‘rgatish.
Oddiy arifmetik masalalarni tuzish va yechishni mashq qildirish. Vazifalarning yechimini «yozishda» sonlarning raqam belgilari va amal belgilari: plyus (+), minus (-), barobar (=) dan foydalanish.
Misollarni raqamlar yozilgan kartochkalar yordamida ifodalab yechishga o‘rgatish. +3 ko‘rinishidagi qo‘shish -3 ko‘rinishidagi ayirish usuli bilan tanishtirish; bunday ko‘rinishda 3 sonining tarkibiy qismidan foydalanish (Masalan: qo‘shishda 5+3; 5+1+2; 5+2+1; ayirishda 8-3; 8-2-1 yoki 8-1-2).
Pul qiymatlari va narx-navo haqida dastlabki tushunchalar berish. Masalalar yechish. Plastik kartochka, terminal haqida ilk tushuncha berish.
Maktabga tayyorlash guruhida tarbiyachi bolalarda 10 gacha bo‘lgan predmetlarni to‘g‘ri va teskari sanash ko‘nikmasini mustahkamlash, ko‘rsatilgan songa binoan predmetlarni sanab chiqishni mashq qildirish ko‘nikmalarini takomillashtiradi. Bolani har xil yo‘nalishda sanashga, qaysi buyumlar sanalganini, sanash qaysi buyumlardav boshlanganini eslab qolib, hech bir buyumni ikki marta sanamay, bitta ham buyumni o‘tkazib yubormay sanashga o‘rgatiladi.
“Tengdan”, “baravardan”, “ko‘p”, “kam” tushunchalarini o‘zlashtirish, shuningdek sanoq ko‘nikmalarini puxta shakllantirish ko‘p miqdordagi rang-barang mashqlardan va ko‘rsatmali qo‘llanmalardan foydalanilgandagina mumkin bo‘ladi. Tarbiyachi buyumlarni har xil kombinatsiyalarda: bir guruhni qator kilib, ikkinchi guruhni doira bo‘yicha, boshqasini esa bir nechta (2—3 qism) guruh qilib joylashtiradi va hokazo. Tarbiyachi bolalarni shundan usullarni izlashga undandiki, ular yordamida buyumlarning joylashishlariga nisbatan qulay va tez hisoblash mumkin bo‘ladi. Bolalarga tovushlarni, harakatlarni sanashga, buyumlar miqdorini sezish bo‘yicha aniqlashga doir topshriqlar berish zarur.
Mazkur yosh bosqichida bolalarni tartib sanoq bo‘yicha mashq qildirish davom ettiriladi. Masalan, tarbiyachi 5—8 ta buyum tasvirlangan kartochkani bolalarga ko‘rsatadi. Hamma buyumlar qancha ekanini, u yoki bu buyum sanoq bo‘yicha nechanchi ekanini so‘raydi. (Daftar oldida nechta buyum turibdi? Qaysi buyumlar? Kitob bilan ruchka orasida qaysi buyumlar turibdi? Ruchka sanoq bo‘yicha nechanchi? va hokazo)
Maktabga tayyorlash guruhida bolalar sonlarning teskari kelish tartibi bo‘yicha sanashga o‘rgatiladi. Dastlab bunday mashqlar konkret materialda o‘tkaziladi. Bunday mashqlarni uncha katta bo‘lmagan sonlardan boshlash tavsiya etiladi. Masalai, tarbiyachi stoliga 5 ta o‘yinchoq (buyum) qo‘yilgan. Bolalar bu buyumlarni sanab bo‘lganidan keyin tarbiyachi ularni bittadan olishni aytadi, bolalar esa qolgan o‘yinchoqlar sonini (... beshta ... to‘rtta ..:uchta, ikkita :.,bitta :;. hech nima) aytishlari kerak.