Mavzu: Muhhabat nima? Nutq uslublari Reja muhhabat nima Nuntq uslublari

1-test. Muallif fikricha, kishilar muhabbatni …dan kelib chiqib ta’riflaydilar.
A ko‘rgan-bilgan ma’lumotlari
B o‘z shaxsiy tajribasi
C o‘sha ondagi kayfiyati
D ijtimoiy kelib chiqishi


2-test. Matnning 3-qismida bir o‘rinda Majnun (bosh harf bilan), boshqa o‘rinda majnun
(kichik harf bilan) yozilishi qaysi qatorda to‘g‘ri izohlangan?
A Bir o‘rinda shaxs ismi, boshqa o‘rinda kishi laqabi ifodalangan.
B Bir o‘rinda so‘zga xos bosh ma'no, boshqa o‘rinda ko‘chma ma'no ifodalangan.
C Bir o‘rinda kishi nomi, boshqa o‘rinda shaxs belgisi ifodalangan.
D Bir o‘rinda Qaysning asl ismi, boshqa o‘rinda uning sifati ifodalangan.

Mavzu: Jamiyatning bir bo‘lagiman . Nutq so‘zlash, uslubiy xotiralar, paronim va eskirgan so‘zlar.
Reja
1 Jamiyatning bir bo‘lmagan
2 Nutq so‘zlash, uslubiy xotiralar
3 Paronim va eskirgan so‘zlar.
Men shu millatning vakiliman, bir bo‘lagiman. Har bir yutug‘iga quvonaman, qusuriga achinaman. Har bir vakili men uchun aziz, yaxshisi ham, yomoni ham. Millatim fe’li shunchalar rang-barangki, ta’rifida kitoblar bitsa arziydi. Uning o‘ziga xos qirralari yaqqol namoyon bo‘laverganidan dunyoga tanilib ulgurgan.
Samolyotda ancha-muncha odam uchmaydi. Ayniqsa, bizda. Samolyotda uchibdimi, shunga yarasha puli, shu parvozga arzigulik maqsadi bor. Xorijga uchsa bilingki, chakana shaxs emas — gap katta loyihalar, yirik mablag‘lar, yoki boshqalarga havas qilgudek bir yayrab kelish haqida ketmoqda.
O‘zbegimning ulkan samolyotlarda salobat bilan uchib ketishini, chet ellardan ham nimadir undirib kelishini, qaytganida yaqinlariga atalgan sovg‘alar bilan to‘lib-toshib qaytishini ko‘rsam faxrlanaman. Ana o‘zbegim, deyman.
Istanbul, Pekin aeroportlarida har biri kichikroq traktorday sumkalarni sudrab, ilingan yo‘lovchining oyog‘iga osilganlarni, molini o‘tkazib berishini so‘rab yalinganlarni, aeroport xodimlari yuki ko‘pligini aytib qaytarganida, gadoylardek yalinganida, jazavaga tushib baqirganlarni, o‘tib olib, boplab chuv tushirganini aytib maqtanganlarni ko‘rsam, o‘zbekligimdan uyalib ketaman, boshqalar oldida boshim xam bo‘ladi...
Chekka bir qishloqning chekka uyida ulg‘aygan yigitchalarning dunyo nigohi qadalgan ringlarda g‘alaba qozonib, yurtim bayrog‘ini ko‘zlariga surtib yig‘laganlarida men ham qo‘shilib yig‘layman. Ular Vatanga qaytganlarida butun millat jam bo‘lib kutib olib, poytaxt bo‘ylab aylantirayotganlarida qadrim osmon qadar yuksaladi, ko‘ksimni to‘ldirib «Men ham o‘zbekman!» deya hayqirgim keladi.
Poytaxtda o‘zining ham kelib chiqishi qaysidir hududdan bo‘lgan mirshabning ko‘chada kimnidir tutib olib «Prapiskang bo‘lmasa, Toshkanda nima qivossan?!» deb o‘dag‘aylaganida xo‘rligim keladi. O‘z yurtida qimtinayotgan o‘sha mehmonga achinaman.
Bir-ikki qadam yurganimdan so‘ng rang-ro‘yidan o‘zim kabi (ta’kidlayman: o‘zim kabi) qishloqi yigit so‘nggi yillarda pul topib jilovni yo‘qotganidan poytaxt ko‘chasini boshiga ko‘tarib baqirayotganida, ichgan pivosining shishasi bilan pistasining po‘chog‘ini yo‘l o‘rtasiga otib ketganida, sharaqlatib nos tuflaganida, kimdir sabot bilan o‘stirayotgan maysalarni dag‘al oyoqlari bilan toptab ketayotganida men ham o‘zbekman, deyishdan xijolat bo‘laman...
Sovuq o‘lkalarga tavakkal yo‘l olib, bola-chaqasining rizqini ayirib kelayotganlarni, buning uchun kimgadir jilmayib, kimdir turtkilasa ham ichiga yutib, har kimga har xil tavallo bilan haqqini olib, shundan bir chetginasini, qornigagina yarashasini olib qolib, qolganini bus-butun oilasiga yetkazayotganlarni ko‘rsam, har birini bag‘rimga bir-bir bosib chiqqim, «men sizlarning millatdoshingizman, har biringizning dardingiz mening dardim» degim keladi.
O‘sha bepoyon o‘lkada to‘lib toshgan firibgarlar kamlik qilgandek, o‘zimniki o‘zimnikining ko‘ziga cho‘p suqsa, belangi qilib ishlatgani yetmaganday, haqini bermasa, kamiga o‘zidan keyingisiga qul qilib sotib yuborsa, ana shu ishlarni qilganlar ham o‘zbek bolasi ekanligidan qahrim keladi. O‘zimizniki qolib, boshqa millat vakillari biznikilar bir-biriga firib berayotganini aytib, o‘zbekni birvarakayiga so‘ksa, yer yorilishini kutaman, shu millatdanligimni aytolmayman hatto...
O‘z yurtida o‘z tilini himoya qilguvchilar paydo bo‘lganida faxrlanaman. O‘sha himoya qilguvchini o‘z millatdoshi millatchilikda ayblaganida, millatdoshi o‘zbekchaning to‘rtta so‘zini bog‘lab bera olmaganida uyalaman.
Jimitdekkina bolakay shaxmat bo‘yicha chempion bo‘lib kelsa, shu mening ham millatim ekanligidan hayratlanaman.
O‘z farzandi ta’limi uchun o‘n ming so‘mni ayaydigan, «o‘qib olim bo‘larmiding» degan yaramas jumlani maqol maqomiga ko‘targan, hamisha puli yo‘qligini aytib noliydigan insonning bir necha soatlik to‘yda olgan qarzlarigacha sochib, otarchi xonandaga besh-o‘n ming dollarni qurtdek sanab berib yuborganida, bu millat vakilining bir tanida ikki inson yashashiga amin bo‘laman. Shu ham o‘zbekmi, degim keladi.
Onam bor, singlim bor, amma-xolalarim bor. Ular millionlab o‘zbek ayollari kabi o‘zini to‘laligicha oilasiga, farzandlariga bag‘ishlashgan. O‘zbek ayolining zahmatini tasvirlash uchun minglab musavvirlar mo‘yqalam olishgan, haykaltaroshlar tosh yo‘nishgan. Millatim ayollarining sadoqati kuylangan qo‘shiqlarni dillarni sel qilganda, bitilgan asarlar qo‘lma-qo‘l bo‘lganida hayratlanmagan odam yo‘q. Erini, to‘rt-beshtalab o‘g‘illarini kuzatib birortasini kutib olmagan O‘zbek ayoli, odamlar bir-birining go‘shtini yegan urushdan farzandlarini sog‘-omon olib chiqqanda ham orini oyoqosti qilmagan O‘zbek ayoli haqida eshitsam, g‘ururim tog‘lardek yuksaladi.
Ana shunday yuksak kayfiyatda turganimda, yana Yaqin Sharq tomondan nimadir chorlagandan bo‘ladi va nigohim tasavvurlarimni chil-chil qiladi. Ming bir chig‘iriqqa tushgan millatdoshlarim sabr qilgan bir paytda, uning so‘nggi avlodlarining ayrim vakillari bir kilo go‘shtning puli uchun qaysidir sahroyining ko‘nglini xushlaganida, shaharlar ko‘chalari to‘lgani kamlik qilganday, tungi maskanlarda sahna o‘rtasida temirga o‘ralib ilon raqsiga tushganida, o‘sha hududlarda o‘shanaqa ayollarni shunchaki... O‘ZBEK deb ataganlarida o‘zbekligimdan or qilib ketaman!
So‘z boyligi bolaga barcha mashg‘ulotlarda beriladigan bilim - larni tez va puxta o ‘zlashtirib olish va bu bilim, tushunchalarni nutq orqali ifodalash imkonini beradi. Bu, o ‘z navbatida, bola kamoloti uchun ham keng yo‘l ochadi. Bilimlarni puxta egallashga, uni sekin-asta hayotga tatbiq etishga ham 0‘rgatadi. O na tili aqliy tarbiyaning manbayi va vositasi hamdir. K.D.Ushinskiyning fikricha, bolaga ta'lim va tarbiya berishda tilning qimmati dastlab ijtimoiy hodisaning chuqur xalqchilligi bilan, uning milliy xarakteri bilan belgilanadi. U „tilda chuqur m a’noli ko‘pdan ko‘p falsafiy fikrlar, chinakam nafis his-tuyg‘ular, nihoyatda to ‘g‘ri, ko‘rkam did, flkrni bir yerga to ‘plab, zo‘r diqqat bilan qilingan mehnat izlari, tabiat hodisalarini va ulardagi eng nozik rang-barangliklarni g ‘oyat darajada ziyraklik bilan his etish, kuzatuvchanlik, zo lr mantiqiylik ... bor“ 1 d c b ta’riflaydi. K.D.Ushinskiy o ‘zining „Ona tili so‘zlari“ maqolasida bolani ona tili, ona tilidagi so‘zlar orqali tarbiyalash masalasini q o ‘ydi. Chunki xalqchillik dastlab ona tilida o kz ifodasini topadi. Bolaning shaxsiyati, bilimi, malakasi, ma'naviy qiyofasi ana shu til ta ’sirida shakllanadi. Shoira Zulfiya ta’kidlaganidck: „Ona tilini m ukam m al o ‘rgangan kishi ona yurtining tarixini to ‘liq o ‘rganish baxtiga muyassar b o ia d i“. O na tili bolalarda vatanparvarlik, baynalmilal tuyg‘u larn i o ‘stirib borishda, bolalarning madaniy saviyalarini oshirib borishda qudratli vosita b o lib xizmat qiladi. D em ak, ona tili bolalarni axloqiy tomondan tarbiyalash vositasidir. Bolalar bog‘chasida tarbiyalanayotgan bola o'rtoqlari bilan o kynaydi, q o kIidan kelgancha m ehnat qiladi.