Mavzu: Organizmga dori moddalarini yuborish usullari

Mavzu: Organizmga dori moddalarini yuborish usullari
Dori moddalarini yuborishning turli usullari mavjud:
1) tashqi usul - teri qoplamlari, shilliq pardalar yoki nafas yo'llari
orqali;
2) ichki (enteral) usul - og'iz yoki to'g'ri ichak orqali;
3) parenteral usul - me'da-ichak yo'llarini chetlab.
Dori moddalarini sirtdan qo'llash:
Teriga dorilar malham, emulsiya, eritma, kukun, damlama, chayqatma
(boltushka) holida qoʻllanadi. Dorini ishlatish uning mahalliy ta'siriga
(koʼpchilik mota astlanmagan terining so'rish xususiyati nihoyatda kam
uchun), yog'da eruvchi moddalargina asosan, yog
bez amoninash usullari surtish, kompresslar
, primochka (lattani hoʻllab bosish),
sepish, jarohatga har xil bog'lamlar qo'yish va ishqab (iylab) surtish.
Dorilarni toza teriga, loza asboblarda va qo'lni tozalab yuvgandan
keyingina qo'yish kerak. Dezinfeksiya qilish yoki reflektor ta'sir ko'rsatish
maqsadida teriga ko'pincha yodning spirtdagi eritmasi surtiladi. Buning
spindagi eritmasiga hoʻlab teriga surtiladi va surib tashlab yuboriladi
Flakondagi yodni paxta tolalari
bilan ifloslantirmaslik uchun surtgichni
yodning spirtli eritmasi solingan flakonga botirish yaramaydi. Buning
uchun ozroq yod eritmasini stakanga quyib olish lozim. Yodning spirtdagi
eritmasi tiqini zich berkilmaydigan idishda uzoq saqlansa, spirtning
bugʻlanishi hisobiga yod konsentratsiyasi kuchayishi mumkin. Ana shunday
konsentrlangan eritmani terining nozik sohalariga surtish, uning kuyishiga
sabab bo'ladi.
Kukun dorilar - turli xil teri kasalliklarida (ayniqsa, bichilishda)
keng qo'llaniladi. Buning uchun qo'llar yuvilgach, kuk un dori sepiladigan
sohalar yaxshilab toza doka salfetka bilan artib quritiladi va kukunli idishni
toʻnkargan holda kerakli sohalarga bir xil tarqaladigan qilib silkitiladi.
Bemorning xijolatli sohalariga kukun dori sepiladigan bo'lsa uni boshqa
hemorlardan ajratib qo'yish choralari ko'rilishi lozim.
Muolajani tugatgach qo‘llar yuviladi.
Teriga malhamlar qo'llash. Vrach tavsiyasiga binoan malhamlar teriga
surtilishi, ishqalab (silab) surtilishi va bog'lamlar holida qo'yilishi mumkin.
Teriga mahamni surtish uchun qoʻllar yuvib tozalanadi. Bemor qulay
vaziyatni olgach malhamni tyubikdan kurakchaga yoki shpatelga siqib
chiqariladi va kerakli sohaga surtiladi. Ishlatilgan kurakeha yoki shpatelni
qaytib malhamli qutiga (idishga) tiqish yaramaydi. Qo'llar yuvilib,
malhamning so'rilishiga e'tibor berib turiladi.
Malhamni ishqalab (iylab) surtish quyida joylashgan to'qimalarga,
nerv tolalariga, a'zolariga ta'sir ko'rsatish maqsadida amalga oshiriladi.
Buning uchun bemor qulay vaziyat olishi tavsiya etiladi. Qo'llar yuviladi.
Malham maxsus ishqalash moslamasiga tushiriladi kerakli sohaga aylanma
harak
5-10 daqiqa davomida silab ishqalanadi.
Muolajadan so'ng qoʻllar yuviladi va bemor nazoratga olinadi.
Malhamli bog'lam qo'yish uchun qo'llar yuviladi, kerakli miqdordagi
malham shpatel yordamida olib salfetkaga surtiladi. Malham sathi qo'yiladigan
yuzaga mos kelishi kerak. Malhamli salfetka kerakli joyga qo'yilgach ustidan
paxta bo'lagi qo‘yilib bint bilan (88-rasm) mahkam bog'lanadi. Qo'llar
yuviladi va bemorga bogʻlam qancha vaqtga qo'yilganligi tayinlanadi.
yuzaga mos kelishi kerak. Malhamli salfetka kerakli joyga qoʻyilgach ustidan
paxta bo'lagi qo'yilib bint bilan mahkam bog'lanadi. Qo'llar
yuviladi va bemorga bog'lam qancha vaqtga qo'yilganligi tayinlanadi.
Malhamli bog'lam qo'yish.
Ko'z kasalliklarini davolashda turli xil eritmalar va malhamlar
qo'llanadi. Ulardan maqsad - mahalliy ta'sir qilishdir. Biroq konyun-
ktivaning soʻrish qobiliyati yaxshi boʻlib, dorilarni dozalashda ana shu
jihatlarni ham hisobga olish kerak.
Koʻzga tomiziladigan tomchi dorilaming steril saqlanishiga alohida e'tibor
berish zarur. Koʻz kasalliklari xonasida koʻz dorilarining eritmalari tubi keng,
boʻgʻziga rezim qalpoqchali tomizg'ich kiydirilgan maxsus kolbachalarda
saqlanadi.
Dori to'ldirishdan oldin kolbachalar distillangan suvda yuviladi va
15 daqiqa qaynatiladi. Tomizg'ichlar alohida, ulardan olib qo'yilgan rezina
qalpoqchalari bilan qaynatiladi. Sovitilgandan so'ng tomizg'ichlarga rezina
qalpoqchalar kiydiriladi va mos keladigan kolbachalarga solib qo'yiladi. Bu
ish qoʻlga steril rezina qo'lqoplar kiyib bajariladi. Dori 2 kunga yetadigan
qilib qo'yiladi va tegishli etiketka yopishtiriladi.
Dorilar koʻzga tomizgʻich bilan tomiziladi. Muolajadan avval qoʻlni yaxshilab
yuvish lozim. Bemordan
yuqoriga qarash so'raladi va bu vaqtda chap qoʻldagi
steril nam deka sharcha bilan qovoqni pastga tortiladi. O'ng qoʻl barmoqlari
bilan tomizg‘ichning rezina qalpoqchasi bosiladi va qovoq orasiga 1-2 tomchi
ertma tomiziladi. Qovoqlar yumilganda dorining ortiqchasini o'sha doka shar-
chaning o'zi shimib oladi. Konyunktival xaltachaga bir tomchi dori sigʻadi
xolos, shuning uchun 1-2 tomchidan ortiq kiritish kerak emas. Dori tomizishda
tomizg‘ichning uchi bemorning kipriklariga tegmasligi kerak, bordi-yu, tegib
ketsa bu tomizg'ichdan foydalanish mumkin emas, uni albatta sterillash zarur.
Malham dori ko'zga oldin qaynatib olingan maxsus shisha kurakcha
yordamida qo'yiladi. Buning uchun kurakcha uchiga ozgina malham olinib,
uni qovoq chetiga parallel holda ushlab, pastki oraliq burmaga tegiziladi.
Shundan keyin bemor qovoqlarini yumadi, malhamni qovoqlar orasida
qoldirib, kurakchani esa chekkaga tomon gorizontal yuritib ohista chiqariladi.
Malham ko'z soqqasi yuzasiga yaxshiroq yopishishi uchun yumilgan
qovoqlar usti steril sharcha bilan yengil ngalanadi.
Burunga kukun, eritma, emulsiya, malham va bug' (amilnitrat, novshadil
spirti bug'lari) koʻrinishidagi dorilar mahalliy, rezorbtiv va reflektor ta'sir
koʻrsatish maqsadida kiritiladi. Burun shilliq pardasidan dorilar juda tez
so'riladi.
Kukundori burunga nafasga olinadigan havo oqimi bilan tortiladi: burunning
oʻng katagini bekitib turib, kukunni chap katagi orqali tortiladi va aksincha.
Odam xushdan ketganda reflektor ta'sir ko'rsatish uchun novshadil
spirtiga hoʻllangan paxta sharcha bemorning burniga yaqinlashtiriladi, uning
bugʻlari nafas orqali burunga kiradi.
Tomchi dorilar burunga tomizg'ich orqali (bolalarga 2-3 tomchi,
kattalarga 5-6 tomchi) tomiziladi. Tomizishdan oldin bemor burnini qoqib
olishi kerak, bolalarning burni esa steril paxta tamponlar («pilikchalar»)
bilan tozalanadi. Bemor o'tirgan bo'lsa, undan boshini orqaga tashlash
so'raladi
. chalqancha yotgan bo'lsa, boshidan yostiqni olib qo'yib, chap
qoʻlning bosh barmog'i bilan bemor burnining uchi biroz ko'tariladi
dorini burunning chetlariga tekkizmasdan tomiziladi, shundan keyin bemor
dori tomizilgan tomonga boshini engashtirishi lozim. 1-2 daqiqa oʻtgach.
dori burunning 2-katagiga tomiziladi.
Burunga emulsiyalar kiritish uchun choy qoshiqdan foydalaniladi,
emulsiyani suyultirish uchun qoshiq oldindan qizdirib olinadi. Buruming
2 katagiga yuborish uchun chorak choy qoshiq emulsiya yetarli.
Quloqqa dori tomizg`ich bilan (bolaga 5-6 tomchi, katta odamga 6
8 tomchi) quviladi. Buning uchun eshituv vo'lini oldindan tozalash kerak.
Dori moddalarini enteral yo'l bilan yuborish