Mavzu: O’zbekistonda xalqaro turizmni rivojlantirish va dunyo mamlakatlari tajribasi. Reja: Kirish

Xalqaro turizm deganda milliy chegaralarni kesib oʻtuvchi turizm tushuniladi. Globallashuv sayyohlikni butun dunyo boʻylab ommaviy dam olish mashgʻulotiga aylantirdi. Jahon sayyohlik tashkiloti (JST) sayyohlarni quyidagicha ta’riflaydi: ular bir yildan koʻp boʻlmagan vaqt davomida dam olish, ishlash va boshqa maqsadlar uchun odatdagi muhitdan tashqarida sayohat qilishadi va qolishadi. Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti (JSST) hisob-kitoblariga koʻra, har qanday vaqtda taxminiy 500 minggacha odam parvoz qiladi.
2010-yilda xalqaro turizm hajmi 919 milliard AQSH dollarini tashkil etdi, bu 2009-yilga nisbatan 6,5 foizga oshdi, bu real koʻrsatkichning 4,7 foiz oʻsishiga toʻgʻri keladi. 2010-yilda dunyo boʻylab sayyohlarning umumiy soni 940 milliondan ortiqni tashkil etgan. 2016-yilga kelib, bu raqam 1.235 millionga yetdi va maqsadli xarajatlar 1.220 milliard AQSH dollarini tashkil etdi. COVID-19 inqirozi xalqaro turizmga jiddiy salbiy ta’sir koʻrsatdi, bu umumiy oʻsish tendensiyasini sezilarli darajada sekinlashtirdi. Xalqaro turizm atrof-muhitga katta taʼsir koʻrsatadi. Bu qisman havo qatnovi bilan bogʻliq.
Tarix. 2000-yillar oxiridagi turgʻunlik natijasida xalqaro sayohatga boʻlgan talab 2008-yilning ikkinchi yarmidan 2009-yil oxirigacha sezilarli darajada sekinlashdi. Bu salbiy tendentsiya 2009-yilda kuchaygan, baʼzi mamlakatlarda H1N1 grippi virusi tarqalishi bilan kuchaygan, oqibatda 2009-yilda dunyo boʻylab xalqaro sayyohlar soni 4,2 foizga, 880 millionga kelgan va xalqaro turizmdan tushgan daromad 5,7 foizga kamaygan.
COVID-19. COVID-19 pandemiyasi tufayli turizm cheklovlari tufayli turizm sohasiga ta’sir koʻrsatdi. Turizm sanoati koronavirus tarqalishidan qattiq zarar koʻrdi, chunki koʻplab mamlakatlar uning tarqalishini oldini olish maqsadida sayohat cheklovlarini joriy qildi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Jahon sayyohlik tashkilotining hisob-kitoblariga koʻra, 2020-yilga kelib, dunyodagi xalqaro sayyohlar soni 58-78 foizga kamayishi mumkin, bu esa xalqaro turizm daromadlarining 0,9-1,2 trillion AQSH dollari miqdorida yoʻqotilishiga olib keladi.
Dunyoning koʻplab shaharlarida rejalashtirilgan sayohat 80-90 foizga kamaygan. Mintaqaviy darajada ziddiyatli va bir tomonlama sayohat cheklovlari yuzaga keldi, dunyoning koʻplab sayyohlik joylari, masalan, muzeylar, istirohat bogʻlari va sport inshootlari yopildi. UNWTO, 2020-yilning birinchi olti oyida xalqaro turistlarning kelishi 65 foizga kamayganini xabar qildi. Havo orqali yoʻlovchi tashish ham xuddi shunday pasayishni koʻrsatdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Savdo va taraqqiyot konferensiyasi 2021-yil iyun oyida hisobotini e’lon qildi. Unda global iqtisodiyot pandemiya natijasida 4 trillion AQSH dollaridan koʻproq zarar koʻrishi mumkinligi aytilgan. Soʻnggi kunlarda dunyoda, shu jumladan, Yevropa mintaqasida koronavirusga chalinish bilan bogʻliq yangi holatlar soni yana oʻsgan, shuningdek, virusning yuqumlilik darajasi ham oshgan. ayni paytda dunyoning koʻplab mamlakatlarida vaksinalar yetishmovchiligi yuzaga kelgan boʻlib, bu oʻz navbatida, xalqaro sayohatlar tufayli vaziyatning yanada ogʻirlashishiga olib kelishi mumkin.