Pedagogik mahorat – bu o‘quv jarayonining barcha shakllarini eng qulay
va samarali holatda tashkil etish, ularni shaxs kamoloti maqsadlari tomon
yo‘naltirish, o‘quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, ularda jamiyat
uchun zarur bo‘lgan faoliyatga moyillik uyg`otishdir.
Pеdаgоgik mаhоrаtning аsоsiy tаrkibiy qismlаri
Mamlakatimizning istiqlol yo‘lidagi ilk qadamlaridanoq, buyuk
ma’naviyatimizni tiklash va yanada yuksaltirish, milliy ta’lim-tarbiya tizimini
takomillashtirish, uning milliy zaminini mustahkamlash , zamon talablari bilan
uyg‘unlashtirish asosida jahon andozalari va ko‘nikmalari darajasiga chiqarish
maqsadida ta’lim tizimida ulkan bunyodkorlik ishlari olib borilmoqda. Xususan,
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining IX sessiyasida qabul
qilingan “Ta’lim to‘g‘risida”gi hamda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”
to‘g‘risidagi Qonunda ta’lim sohasida olib borilayotgan islohotlarda o‘qituvchi-
tarbiyachilarning mehnati naqadar yuksakligi, ular oldida barkamol avlodni
tarbiyalashdek sharafli va mas’uliyatli vazifa turganligi ta’kidlanadi. “Ta’lim
to‘g‘risida”gi Qonunning 3-moddasida ta’lim O‘zbekiston Respublikasi ijtimoiy
taraqqiyotida ustuvor soha deb e’lon qilingan hamda ta’lim sohasidagi davlat
siyosatining quyidagi asosiy prinsiplari belgilab berilgan:
– ta’lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xarakterda ekanligi;
– ta’limning uzluksizligi va izchilligi;
– umumiy o‘rta, shuningdek o‘rta maxsus, kasb–hunar ta’limining
majburiyligi;
– o‘rta maxsus, kasb–hunar ta’limining yo‘nalishini: akademik litseyda yoki
kasb–hunar kollejida o‘qishni tanlashning ixtiyoriyligi;
– ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi;
– davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning hamma uchun ochiqligi;
– ta’lim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv;
– bilimli bo‘lishni va iste’dodni rag‘batlantirish;
– ta’lim tizimida davlat va jamiyat boshqaruvini uyg‘unlashtirish.
Ushbu prinsiplar zamirida o‘qituvchi pedagogik faoliyatining asosiy mohiyati
mujassamlangan bo‘lib, uni hayotga tatbiq etish o‘qituvchilar zimmasiga
yuklatilgan. O‘qituvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash sifatini ta’minlovchi
asosiy javobgar shaxs ekan, uning pedagogik mahorati ham hozirgi zamon talablari
darajasida, jahon andozalariga mos ravishda shakllanishi kerak. SHu jihatdan,
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da ham o‘qituvchining kasbiy mahoratini
oshirishga jiddiy e’tibor qaratilgan. Jumladan, Dasturning 4.2. bandida pedagogik
kadrlarning malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlashning zamon talablariga
moslashuvchan, ta’limning yuqori sifatli va barqaror rivojlanishini ko‘zlovchi
tizimini vujudga keltirish ta’kidlanadi. Pedagog kadrlarni ildam qayta tayyorlash
va ularning malakasini oshirish, raqobatbardosh darajada ularning kasbiy sifatlarini
takomillashtirishni qo‘llab–quvvatlash ta’minlanadi. Ushbu talablar zamirida ham
o‘qituvchining pedagogik mahoratini uzluksiz takomillashtirib borish naqadar
muhim va davr talabi ekanligi ta’kidlanmoqda. Shunday ekan, “Pedagogik
mahorat” fanining vazifalarini “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun hamda “Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi” talablari belgilab beradi. Uning vazifalari
quyidagilardan iborat:
- ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan yangilanish va islohotlarni
insonparvarlik va demokratik tamoyillarga moslab olib borish;
- ta’lim mazmunini mamlakatning ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyoti
istiqbollaridan, jamiyat ehtiyojlaridan, fan, madaniyat, texnika va texnologiyaning
zamonaviy yutuqlaridan kelib chiqqan holda boyitib borishni ta’minlash;
- bo‘lajak o‘qituvchilarning ma’naviy-axloqiy jihatdan dunyoqarashini
rivojlantirishda milliy urf–odat va an’analarimizdan, boy adabiy merosimizdan
samarali foydalanishning tezkor metod va usullarini ishlab chiqish va joriy etish;
- ta’lim va tarbiya jarayonini kelgusida o‘qituvchilardan talab qiladigan
darajada sifatini va barqaror rivojlanishining kafolatlarini, ustuvorligini ta’minlash
uchun normativ hujjatlar, o‘quv–uslubiy adabiyotlar, moddiy–texnika va axborot
bazasi bilan boyitib borish;
- bo‘lajak o‘qituvchilarning yuksak kasbiy tayyorgarlik darajasi, malakasi,
bilimi, madaniy va ma’naviy–axloqiy saviyasining sifatini zamon talablariga javob
beradigan darajada oshirib borish;
- bo‘lajak o‘qituvchilarni yuqori malakali kadrlar tayyorlash bilan
pedagogik faoliyatning nufuzi va ijtimoiy maqomini ko‘tarishga o‘rgatish.
Pedagogik mahoratni egallashda kasbga oid nazariy va amaliy bilimlarni
egallash, pedagogik jamoa bilan doimiy muloqotda bo‘lish ijobiy natijalar
beradi. Binobarin, bunday muhitda o‘zaro fikr almashish, shaxsiy mulohazalarni
boshqalar tomonidan bildirilayotgan qarashlar bilan taqqoslab, ularning
to‘g‘riligi, haqqoniyligiga ishonch hosil qilish, mavjud bilimlarni yanada
boyitish, xato yoki kamchiliklarni aniqlash hamda ularni bartaraf etish yo‘llarini
topish imkoniyati mavjud.
Buyuk nemis pedagogi Adolf Disterverg o‘qituvchining doimiy ravishda
fanlarni mutolaa qilish bilan shug‘ullanishi haqida gapirib, shunday degan edi:
“O‘qituvchi muntazam ravishda fan bilan shug‘ullanmog‘i lozim. Aks holda u
qurigan daraxt va toshga o‘xshab qoladi. Qurigan daraxt va tosh meva bera
olmaganidek, kelajakda bunday o‘qituvchidan hech qanday natija kutib
bo‘lmaydi”.
Hozirgi zamon fan va texnikasi jadal sur’atda rivojlanayotgan, zamonaviy
axborot texnologiyalarining salmog‘i keskin oshayotgan bir davrda o‘qituvchi
pedagogik mahoratini takomillashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Agar, ilgari
fanning biror sohasida ro‘y berayotgan yirik kashfiyot qariyb o‘n besh yillik
samarali va kishi zo‘rg‘a ishonadigan voqea hisoblangan bo‘lsa, hozir har yili,
hatto har oyda fan, texnika sohasida yangi kashfiyotlar yaratilmoqda, bilimlarning
ilgari noma’lum bo‘lgan yangi yo‘nalishlari maydonga kelmoqda. Kishilarda
bilimga bo‘lgan intilish beqiyos darajada o‘sib borayotir. SHuning uchun hozir
kunda o‘qituvchi faqat o‘z fani bo‘yicha emas, balki o‘z faniga yaqin bo‘lgan
sohalardagi yangiliklarni bilishi talab etiladi.
Bizga ma’lumki, ilg‘or jamiyat fuqarosining, xususan o‘qituvchining
ma’naviy boyligi uning keng dunyoqarashi, teran fikrlash layoqati, savodxonligi,
yuksak insoniy fazilatlarga boyligi bilan baholanadi. “ Barcha illatlarning kelib
chiqishi ilmsizlikdandir” degan edi yunon faylasufi Sokrat. SHunday ekan, yosh
avlodning yuksak bilim va tafakkur sohibi bo‘lishi uchun barchamiz javobgarmiz.
Bu javobgarlik ko‘proq o‘qituvchilar zimmasida.
Darhaqiqat, o‘qituvchilarning obro‘-e’tiborini ta’minlaydigan ilk vosita uning
Dostları ilə paylaş: |