Qog'oz va qalam sinovlarining afzalliklari va cheklovlarini ham unutmang. Qog'oz va qalam sinovlari ko'pincha bolalar nimani o'rgangan va nimani o'rganmaganligini aniqlashning samarali usuli hisoblanadi. Bundan tashqari, yaxshi ishlab chiqilgan test bolalarning fikrlash jarayonlari haqida juda ko'p narsalarni ochib berishi mumkin. Biroq faqat test sinovlari bo`yicha bolalarni baholash ko'pincha ularning qobiliyatlari to'g'risida beparvolik tasvirini yaratadi. Masalan, o'qish va yozish qobiliyatlari cheklangan bolalar (ehtimol, o'qish qobiliyati cheklanganligi yoki ingliz tilini yaqinda o'rganishni boshlaganliklari sababli), ularning tushunchalariga qaramay, yomon ishlashi mumkin. Bundan tashqari, qog'oz va qalam sinovlari o'z tabiatiga ko'ra bolalarning o'ziga bo'lgan ishonchi, vosita mahorati, boshqalar bilan yaxshi ishlash qobiliyati yoki asbob-uskunalardan foydalanish bo'yicha tajriba haqida bizga ozgina ma'lumot berishi mumkin.
Standartlashtirilgan testlarni ehtiyotkorlik bilan talqin qiling.Hech bir baholash mukammal haqiqiylik va ishonchga ega emas va natijada bolalar to'g'risida asosiy qarorlar, masalan, ularning keyingi sinfga ko'tarilishi yoki o'rta maktabni bitirishiga ruxsat berilishi hech qachon bitta sinov ballari asosida qabul qilinmasligi kerak.
Esingizda bo'lsin, haqiqiylik va ishonchlilik barcha baholarga tegishli.Hech qachon bola yaratgan bitta ijodiy ishni ortiqcha talqin qilmang. Baholashda o`quvchilarning har xil vaziyatdaligini ham hisobga olish kerak. Masalan, sinfning eng a`lochi o`quvchisi Saida “Vatanim - iftixorim” mavzusida insho uchun juda past baho oldi. O`qituvchi buning sababini surishtirganda Saidaga oilaviy janjal ruhiy zarba bo`lganini aniqladi. Bu yerda Saidaning inshodan past baho olishi o`tkinchi edi.
Baholashda madaniy nuqtai nazarga e'tibor bering. Umuman olganda ba’zi kishilarni ularning millati, jinsi, ijtimoiy-iqtisodiy holati yoki madaniy kelib chiqishi sababli xafa qilganda yoki adolatsiz ravishda jazolaganda baholash madaniy tarafkashlik asosida amalga oshiriladi. Agar siz baholashda shubhalansangiz, ularning qobiliyatlari to'g'risida qat'iy xulosa chiqarishdan oldin bolalardan qo'shimcha ma'lumot olishingiz kerak bo'ladi.
Madaniy tarafkashlik - bu ba'zi kishilarni ularning etnik yoki madaniy kelib chiqishi, jinsi yoki ijtimoiy-iqtisodiy holati tufayli xafa qilish yoki adolatsiz ravishda jazolash darajasidir
