Mavzu: Sof va vazifadosh yuklamalar

Bilib oling: Ismlarga qo‘shilib, asos qismda ifodalangan narsa, belgi-xususiyat, harakat-holatlami uch shaxsdan biriga qarashliligini bildirgan qo‘shimchalar egalik qo‘shimchalari hisoblanadi.
Quyidagi shakllar egalik qo‘shimchalari sanaladi:

Son Shaxs	Birlik	ko‘plik
I shaxs	-m (-im)	-miz (-imiz)
II shaxs	-ng (-ing)	-ng (-ingiz)
III shaxs	-i (-si)	-(lar)i

296-mashq. Beshikni, bog'ga, mendan, seni, unisi, bundan, о'shanga, pishlog’ing, eshigmizi, bug’ga, tig'ga, pichog’im, oshqovog’ing, timsohdan, chohda, o'rikning, bayroqqakabi so‘zlarga kelishik qo‘shimchalarini qo'shib ko‘ring. Ulardan qaysilarida tovush o'zgarishlari bo‘layotganiga e’tibor bering.

297-mashq.Matnni ko‘chiring. Kelishik va egalik qo‘shimchalarining tagiga chizing, ularni izohlang.
Tabiatning donoligiga tan bermay ilojing yo'q. Hamma narsaning o'lchovi bor. Daqiqa-daqiqasi-yu, soniya-soniyasi o'lchab qo'yilgan. Yozdakun uzun, tun qisqa. Qishdakun qisqa, tun uzun. Nega?Do'ppingni tizzangga qo'yib, chakkangni qashlab, bir o'ylab qarasang — bir buyuk hikmatga duch kelasan. Ya’ni hamma narsa inson uchun, hamma narsa yer yuzida qimirlagan jon uchun ekaniga iqror bo'lasan. Alloh bog'bonning mevasi pishsin, dehqonning ekini ko'proq oftobdan bahramand bo'lsin deb yorug' kunni uzaytirib qo'ygan. Qish tunlari juda uzun.... Ona zamin toliqib uyquga bosh qo'ygan. Tabiat uning ustiga oppoq ko'rpasini yopib: «Miriqib uxlab, orom ol!» — deyapti. (Said Ahmad)

• 
  298-mashq. Quyida berilgan so‘zlar ichidan egalik qo‘shimchasi qo‘shilganda asosda tovush o‘zgarishi ro‘y beradiganlarini aniqlang. Oar ishtirokida gaplar tuzing.
  

Yurak, uy, qishloq, nok, bog', singil, shahar, yurt, o'g'il, qiz, istak.
299-mashq. Matnni o‘qing. Nuqtalar o‘rniga egalik qo‘shimchalaridan mosini qo‘yib ko‘chiring, ularga izoh bering.
Bobur sandiqdan oq ipak matoga o'ralgan qilichni oldi.

• 
  Humoyun, o'g'lim, mening qancha umrim qolgani xudoning o'ziga ayondir. Sohibqiron bobokalonimizning mana shu qilichini endi sen taqmog’ing kerak. Bu qilichga «Kuch — adolatdadir» degan so'zlar bitilgan. Doim odil bo'lgin-u mag'lub bo'lmagin!
  

Bobur qilichni o'g'liga ikki qo'llab uzatdi.Humoyun tabarruk qilichni tiz cho'kib oldi-da, uning muqaddas yozuv bitilgan joyini ko'zlariga surtib o'pdi.(P. Qodirov)


TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR
1.Egalik shakllari va ularning imlosi haqida so‘zlab bering.
2. Sifatdosh va harakat nomlariga egalik qo‘shimchalarini qo'shing.
3.Kelishik deb nimaga aytiladi?
4.Qaratqich kelishigi haqida so^£zlab bering.
5.Tushum kelishigining belgili va belgisiz ishlatilishiga misollar keltiring.
6. Jo‘nalish kelishigi qo'shimchasining imlosi to^risida so'zlab be­ring.
7.0‘rin-payt kelishigi qaysi o'rinlarda ishlatiladi?
8.Chiqish kelishigidagi so'zlar ishtirokida gaplar tuzing.
UYGAVAZIFA:
300-mashq.Uyga vazifa.«Ajdodlarimiz ruhi hamisha bizga yor» mavzusida matn tuzing.Unda ishlatilgan egalik qo‘shimchalarini izohlang.

VII “A” “B” sinf Ona tili № 02.05.2015

Mavzu: Nazorat ishi
DARSNING MAQSADI:
Ta'limiy maqsad – O’tilgan mavzular yuzasidan bilimlarni mustahkamlash yuzasidan nazorat ishi olish;
Tarbiyaviy maqsad - o'quvchilarni milliy bayramlarga hurmat ruhida tarbiyalash;
Rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilarning yozma nutqini rivojlantirish, imlo savodxonligini oshirish.
Darsning jihozi:nazorat ishi matni
Darsning turi: bilimlarni sinovchi
Darsning usuli: nazorat bayoni
DARSNING BORISHI:
I.DARSNI TASHKIL QILISH:
a) salomlashish;
b) davomatni aniqlash;
d) xona tozaligining nazorati.
e) she’riy daqiqalar
II.O‘TILGAN MAVZUNI QAYTARISH:
Savollar
1.Nazorat ishi yozishda nimalarga e’tibor berish kerek?
2.Nazorat ishi yozishdan maqsad nima?
3.Bayon qanday yoziladi?
III.YANGI MAVZU BAYONI
Darsning rejasi:

1. 
   Bayon matni bilan tanishtirish.
   
2. 
   Matn yuzasidan suhbat.
   
3. 
   Bayon ni yozdirish.
   

Bayon matnini o'qituvchi o'qib beradi. O'quvchilar matn yuzasidan fikrlarini bayon etadilar. Yozilishi qiyin bo'lgan so'zlarga o'qituvchi izoh berib o'tadi.
Navro`z tashrifi
Ma'lumki, navro`z kelishi bilan butun tabiat uyg`onadi… Navro`z bizning zamonamizda yangicha mazmun kasb etmoqda. Bu davlat bayrami, uni qanday millatga mansubligidan qat'iy nazar, har bir xalq-elat birgalikda baham ko`rib, tantana qiladi.
O`zbek xalqi qadimdan bag`rikengligi va mehmondo`stligi bilan tanilgan. Navro`z bahor bayramidan mehmondo`stlik ayyomiga aylanadi. Shuning uchun u baynalminal bayramga aylangan.

Shаrq хаlqlаridа Nаvro`z bilаn bоg`liq judа ko`p udumlаr bоr. Nаvro`z kuni оdаmlаr оtа-оnаsi, yaqin kishilаri bilаn diydоrlаshgаnlаr. Nаvro`z kuni оsh bеrilgаn, urushlаr to`хtаtilgаn, оdаmlаr bir-birlаrining gunоhidаn kечib, bаyrаmni хursаndchilik bilаn nishоnlаshgаn.

Nаvro`zdа аtrоf-muhit, аriq-zоvurlаr tоzаlаnаdi, hоvli-bоg`lаr tаrtibgа kеltirilаdi.
Nаvro`z dаsturхоnigа yеtti хil dаrахt shоhidаn nаmunа kеltirib qo`yilаdi. Ulаr: mаjnuntоl, zаytun, bеhi, аnоr, bоdоm, pistа, yong`оqdir. Shulаr qаtоridа qаtiq, sut, pishlоq, tuхum, bаliq vа yonib tuрgаn shаmlаr hаm qo`yilgаn. Sumаlаk Nаvro`zning аsоsiy tаоmi hisоblаnаdi.. Sumаlаk ko`pчilik bo`lib tаyyorlаnаdi. Qishdаn esоn-оmоn chiqib оldik, dеb хоnаdоnlаrdаn bir kоsаdаn bug`dоy yig`ib оlinаdi. Аytishlаrichа, bir qоzоndаn tаоm еgаnlаr bir-birigа qаrindоshdеk yaqin bo`lib qоlishаr ekаn.

Xalqimiz yaxshi niyat bildirganda: «Tinchlik xotirjamlik bo`lsin, el-yurtimiz omon bo`lsin», - deb niyat bildiradi. Navro`zda inson ulug`lanadi va dillarda ezgu niyatlar tug`iladi.

Aytishlaricha, Navro`z tongi nimani orzu etsang, albatta, maqsadingga yetgaysan. Bobodehqonlarimiz to`kin-sochinlik bo`lsin, hosilimiz mo`l bo`lsin, deb duo qiladilar, biz yoshlar, ota-bobolarimizning eng yaxshi an'analarini, urf-odatlarini davom ettiramiz. Bahorni, Navro`zi olamni katta xursandchilik bilan kutib olamiz.